(Johannesburg) Kinderen met albinisme in Mozambique kampen met onveiligheid en aanzienlijke drempels bij de toegang tot kwalitatief goed onderwijs in de provincie Tete, zegt Human Rights Watch in een vandaag gepubliceerd rapport.
Het rapport "Van Wieg tot Graf": Discriminatie en barrières in het onderwijs voor mensen met albinisme in de provincie Tete, Mozambique, is een speciale online feature met video en foto's. Human Rights Watch constateert dat kinderen met albinisme in de centrale Mozambikaanse provincie Tete op grote schaal gediscrimineerd, gestigmatiseerd en vaak afgewezen worden door scholen, in de gemeenschap en soms ook door hun eigen familie.
Ze hebben moeite om barrières te overwinnen, zoals onveiligheid, pesten en gebrek aan voorzieningen in de klas. Daarmee wordt hun recht op onderwijs geschonden. Hoewel de regering van Mozambique belangrijke stappen heeft gezet om de rechten van kinderen met albinisme beter te beschermen, moet ze meer doen om gelijke toegang tot onderwijs te garanderen.
"Kinderen met albinisme hebben net als iedereen recht op goed onderwijs, met passende ondersteuning tijdens hun leerproces", zegt Shantha Rau Barriga, directeur gehandicaptenrechten bij Human Rights Watch. "Toch worden veel kinderen met albinisme in Tete verbannen naar de marge van het onderwijssysteem en van de maatschappij als geheel".
Human Rights Watch interviewde tussen juli 2018 en mei 2019 meer dan 60 personen in de provincie Tete en in Maputo, de hoofdstad van Mozambique. Het ging om 42 kinderen en jonge volwassenen met albinisme en hun familieleden; albinisme- en gehandicaptenrechten-activisten, gemeenschapsleiders, leraren, schooldirecteuren en vertegenwoordigers van internationale organisaties. Human Rights Watch sprak in mei ook met overheidsfunctionarissen, en evalueerde de relevante nationale en internationale wetgeving en beleid.
Albinisme is een relatief zeldzame aandoening die wordt veroorzaakt door een gebrek aan melanine of pigment in huid, haar en ogen. Mensen met albinisme hebben meestal een bleker en witter uiterlijk dan hun familieleden. Terwijl albinisme één op ongeveer 17.000 tot 20.000 mensen in Europa en Noord-Amerika treft, is albinisme meer wijdverspreid in Afrika bezuiden de Sahara, met rapporten die aangeven dat het 1 op de 1000 mensen in zuidelijk Afrika treft, waar Mozambique ligt.
Hoewel niet iedereen met albinisme een handicap heeft, kan het melaninetekort leiden tot een verslechterd zichtvermogen en een verhoogde gevoeligheid voor de ultraviolette stralen van de zon. Mensen met albinisme die in Sub-Sahara Afrika wonen, hebben ongeveer 1.000 keer meer kans om huidkanker te ontwikkelen dan de rest van de bevolking.
In 2012 heeft Mozambique het Verdrag van de Rechten van Mensen met een Handicap (CRPD) van de Verenigde Naties geratificeerd, dat het recht op inclusief en kwalitatief hoogstaand onderwijs garandeert. Dit houdt in dat kinderen met en zonder handicap samen leren in gewone groepen, in een inclusieve omgeving met noodzakelijke voorzieningen.
Angst voor geweld
Eind 2014 was er een golf van aanvallen op mensen met albinisme in Mozambique, waaronder ontvoeringen en mensenhandel. Op het hoogtepunt in 2015 ontving de onafhankelijke VN-deskundige voor de rechten van mensen met albinisme rapportages van niet-gouvernementele organisaties die alleen al in dat jaar meer dan 100 meldingen van aanvallen documenteerden. Het geloof in hekserij is een van de hoofdoorzaken van het geweld, aldus de onafhankelijke expert, waarbij aanvallers geloven dat lichaamsdelen van mensen met albinisme rijkdom en geluk kunnen brengen.
Hoewel de berichten over aanvallen en ontvoeringen zijn afgenomen, leven de families van kinderen met albinisme nog steeds in angst, waardoor sommigen hun kinderen van school halen. Het meest recente incident was de ontvoering in mei van een 11-jarig meisje in het district Murrupula in de provincie Nampula. Later werd ze dood teruggevonden met afgehakte ledematen.
Joao (19) uit het district Angónia vertelde Human Rights Watch dat hij rond 2015 stopte met school uit angst om ontvoerd te worden tijdens de lange wandelingen van en naar huis. Hij zei dat mensen hem af en toe volgden. Anderen noemden hem "geld" en "zaken", verwijzend naar zijn waardevolle lichaamsdelen. Joao's familie ging naar de politie nadat kwaadwillenden naar verluidt probeerden zijn vriend te rekruteren om hem te helpen ontvoeren.
"Het was mijn droom om leraar te worden", zei hij. "Het is goed werk. Ik heb nog steeds die droom, maar ik kan niet naar school," Nu werkt Joao op het land met zijn vader, en plant hij bonen en maïs. Het werk is zwaar en pijnlijk, want de zon doet pijn aan zijn huid.
De Mozambikaanse regering moet meer doen om dodelijke mythes over albinisme te ontkrachten, onder meer via workshops en films in de lokale taal, met name op het platteland en in geïsoleerde gemeenschappen, zoals die in Tete, waar in sommige gevallen geen toegang is tot televisie en radio vanwege een gebrek aan elektriciteit.
Belemmeringen op school
Kinderen met albinisme kampen op school met tal van obstakels, zoals pesterijen door leerlingen en soms zelfs door leraren, weinig tot geen aanpassingen die redelijkerwijs nodig zijn voor hun slechtziendheid, en de eis om deel te nemen aan gymlessen buiten zonder goede bescherming tegen de zon.
Human Rights Watch ontdekte dat op scholen in de provincie Tete leerlingen met albinisme die slechtziend zijn, geen toegang hebben tot geschikt lesmateriaal zoals schoolboeken met grote letters, dat ze geen extra tijd krijgen voor examens, en dat ze geen zitplaatsen krijgen naast het schoolbord.
De 20-jarige Fatima zei dat ze de school vroegtijdig heeft verlaten in groep 7, nadat leraren haar hadden gepest.
Toen ze voorin de klas probeerde te zitten om het schoolbord beter te zien, riep een leraar: "Jij albino, jij blijft waar je bent," zei ze. Haar vader klaagde bij de school, maar het maakte de situatie alleen maar erger. "Nadat de leraar die dingen tegen mij zei, konden de leerlingen hetzelfde doen. En zij kregen geen straf," zei Fatima.
De regering moet ervoor zorgen dat alle leerkrachten in het openbaar onderwijs begrip hebben voor de behoeften van kinderen met albinisme, en getraind zijn om adequaat in hun behoeften te voorzien. Scholen moeten de juiste middelen hebben, waaronder leerboeken en examens met grotere lettertypen en hulpmiddelen om het schoolbord te lezen, aldus Human Rights Watch.
Reactie van de overheid
De Mozambikaanse regering heeft de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet om mensen met albinisme te beschermen, waaronder het aannemen van een uitgebreid actieplan in 2015 om het geweld tegen mensen met albinisme aan te pakken. Het plan bevat maatregelen om educatie te promoten en bewustwording van albinisme onder gezinnen en gemeenschappen te bevorderen. Mensenrechtenactivisten in Maputo zeiden echter dat, hoewel ze betrokken waren bij het opstellen van het plan, de regering hen heeft uitgesloten van de uitvoering, waardoor het minder effectief zal zijn. Ze blijven ook bezorgd dat het plan een specifiek budget mist, wat de uitvoering ernstig belemmert.
Op de Global Disability Summit in 2018 in Groot-Brittannië beloofde Mozambique een inclusief onderwijsbeleid te ontwikkelen, inclusief het uitvoeren van een nationale strategie voor inclusief onderwijs. De meest recente schets van de strategie voor inclusief onderwijs, zweeg over kinderen met albinisme, maar het ministerie van Onderwijs heeft beloofd deze te herzien en ook informatie over albinisme op te nemen.
De Mozambikaanse regering zou als prioriteit de aanbevelingen van het Regionaal Actieplan voor Albinisme in Afrika moeten overnemen. Dit is de eerste continentale strategie om schendingen tegen mensen met albinisme aan te pakken. Het plan, dat in 2017 door de Afrikaanse Commissie voor de rechten van de mens en de volkeren werd aanbevolen, bevat een reeks maatregelen voor de korte tot lange termijn gericht op bescherming, preventie, aansprakelijkheid en non-discriminatie.
"Door stappen te zetten die zorgen dat kinderen met albinisme op een zinvolle manier onderwijs kunnen krijgen en tegelijkertijd de verantwoordelijken voor het geweld tegen hen te kunnen blijven onderzoeken en vervolgen, kan Mozambique laten zien dat het zich inzet voor de veiligheid, inclusie en waardigheid van mensen met albinisme," aldus Barriga.
