لەكاتێكدا عێراق، لە 2024دا لەدواى چەند دەیەیەك لە پێكدادانى سەربازیى، بارودۆخێكى باشترى ئاسایش و سەقامگیرى بەخۆیەوە بینیووە، بەڵام پارێزبەندیى و نەبوونى دادوەریى وهەڵگرتنى بەرپرسیارێتیى لە تاوانە جدییەكان، سنوورداربوونى پانتایى مەدەنیى، كەموكوڕییەكان لە سیستمیى دادوەریدا، جیاكاریى لە پێوەرە یاساییەكان و هەڵاوێردن و كاریگەرى لەسەر كەسانى كۆمەڵگاى هاوڕەگەزخوازان، ئافرەتان، منداڵان، و كەمە نەتەوەكان، و كەموكورتى لەدابینكردنى خزمەتگوزارییەكانى حكومەت هێشتا چەند لایەنێكى گرنگی مایەى نیگەرانین.
لەمانگى ئابدا، سەرۆكوەزیران مەحەمەد شیاع سودانى، پلانى گەشەپێدانى نیشتمانیى عێراق (2024 – 2028)ى ڕاگەیاند، كە سەرنجى لەسەر پێشخستنى خزمەتگوزارییەكان، گەشەپێدانى نەوت و گاز، دەستپێشخەرى پڕۆژەى هاوشان لەگەڵ دیدگاى گەشەپێدانى بەردەوامى نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ 2030بوو. بەڵام، بەردەوامیى ناكۆكییەكان لەنێوان حكومەتى هەرێمى كوردستان و حكومەتى فیدراڵى عێراق لەسەر پرسى داهاتى نەوت، پێدانى مووچەى فەرمانبەرانى حكومەت، هەروەها دواكەوتنى هەڵبژاردنیى هەرێم ئەوەندەى دیكە جەمسەرگیرى سیاسیى توندتر كردەوە.
هەروەها دامودەزگاكانى دەسەڵات هەنگاوى توندتریان گرتەبەر بەرامبەر بە مافى عێراقییەكان ئەوەش بە تێپەڕاندن و هەوڵدان بۆ تێپەڕاندنى چەند یاسایەكى توندوتیژ كە ئەوەندەى دیكە ئازادییەكان سنووردار دەكات. ئەوانەش بریتى بوون لە یاساى بەتاوان ناساندنى هاوڕەگەزخوازى، كە لە مانگى نیساندا تێپەڕێندرا، پێداچوونەوە بە ڕەشنووسى یاسای بارى كەسێتى، هەروەها ڕەشنووسى یاسایى بەدەستخستنى زانیارى. سەركوتكردنى توندوتیژانەى خۆپیشاندەران و دەستگیركردنى ئەو ڕۆژنامەنووسانەى كە ڕووماڵى خۆپیشاندانەكانیان كردووە، لە 2024دا بەردەوام بوو.
لە تەواوى ساڵەكەدا، توركیا بەردەوام بووە لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانى لەناو دەوڵەتى فیدراڵى عێراق و لە هەرێمى كوردستانى عێراق دژ بە پارتى كرێكارانى كوردستان (پەکەکە). بەپێى ڕێكخراوى تیمەكانى ئاشتى پارێزى كۆمەڵگا (سى پى تى)، سوپاى توركیا بە قوڵایى 15 كیلۆمەتر بۆناو دهۆك پێشڕەوى كردووە، بەوهۆیەوە دانیشتووانى 162 گوند ئاوارەبوون و ماڵ و موڵكى هاووڵاتیانى مەدەنى خاپووركراون. درۆنەكانى توریكا تۆمەتبار دەكرێن بە كوشتنى سێ ڕۆژنامەنووس و هەشت هاووڵاتیى مەدەنى لە 2024دا.
مقاوەمەى ئیسلامی لە عێراق، كە هاوپەیمانێتییەكى میلیشیا عێراقییەكانە و پەیوەندى لەگەڵ ئێراندا هەیە، بەرپرسیارێتى خۆى ڕاگەیاندووە لە نزیكەى 200 هێرش بۆسەر بنكەكانى ئەمریكا لە عێراق، سوریا، و ئیسرائیل و ڕایانگەیاندووە كە ئەو هێرشانە بەهۆكارى پشتیوانیى ئەمریكا بۆ ئیسرائیل ئەنجامدراون لە ماوەى ئاڵۆزییەكانى غەززەدا. ڕۆیتەرز لە مانگى ئەیلولدا ڕاپۆرتێكى بڵاوكردبووەوە كە تیایدا هاتبوو ئەمریكا و عێراق گەیشتوونەتە لێكتێگەیشتنێك بەئامانجى كشانەوەى ئەو 2500 سەربازەى ئەمریكا كە لە عێراقدا هەن لەكۆتایى 2026دا. لە كانوونى دووەمدا، ئێران بە مووشەكى بالیستى هێرشى كردەسەر ماڵێك لە هەولێر، بەهۆیەوە چوار هاووڵاتیى مەدەنى و شەش كەسى دیكە بریندار بوون. دەسەڵاتدارانى ئێران ڕایانگەیاندبوو كە هێرشەكە "ناوەندێكى سیخوڕى مۆساد"ى بەئامانج گرتووە، وەكو ئاماژەیەك بۆ دەزگاى هەواڵگرى ئیسرائیل، ئەو ڕاگەیاندنە لەلایەن حكومەتى هەرێمى كوردستانەوە بەتەواوى ڕەتكرایەوە.
مافەكانى ئافرەتان
ژنان و ئافرەتان لە عێراق بەردەوام بوون لە خەباتكردن دژ بە پێوەرە پیاوسالارییەكان كە لەناواخنى سیستمیى یاسایى عێراقدا بوونى هەیە. یاساى سزادانى عێراقیى پارێزبەندى دەبەخشێت بەو پیاوانەى كە توندوتیژى دژ بە ژنان ئەنجام دەدەن، كە دەرفەتى ئەوەى تێدایە ڕێگەبدات بە هاوسەر بۆئەوەى سزاى خێزانەكەى بدات، دایك و باوكان بتوانن سزاى منداڵەكانیان بدەن، هەروەها كەمكردنەوەى زیندایى بۆ كردەى توندوتیژى لەناویشیاندا كوشتن، ئەوەى كە پێى دەوترێت "بەهاندانى پاراستنى شەڕەف." یاساى سزادانى عێراقى ڕێگەدەدات بەوەى كە ئەنجامدەرانى دەستدرێژى سێكسى خۆیان لە لێپرسینەوەى یاسایى بپەڕێننەوەو زیندانیكردنیان لەسەر هەڵبگیرێت ئەگەر هاوسەرگیرى لەگەڵ قوربانییەكەیان بكەن.
پەرلەمانى عێراق گفتوگۆى لەسەر هەموارێكى یاسای بارى كەسێتى كرد كە دەرفەت دەدات بە دەسەڵاتى ئاینیى عێراق، نەك دامەزراوە یاساییەكانى دەوڵەت، كە پرسى هاوسەرگیرى و میرات ڕێكبخەن لەسەر حسابى مافە بنەڕەتییەكان. ئەگەر تێپەڕێت، هەموارەكە كاریگەرى وێرانكەرى دەبێت لەسەر مافەكانى ژنان و كچان لەكاتێكدا بەپێى یاسا نێودەوڵەتییەكان پارێزراون و بنەما و پێوەرى یەكسانى لەبەرچاوناگیرێت بەپێى یاساى عێراقیى و پارێزبەندییەكان هەڵدەگرێت لەسەر ئافرەتان لەبابەتى جیابوونەوەو میراتدا.
ڕەشنووسى هەموارەكە هاوسەرگیریى تۆمارنەكراو بەشێوەیەكى فەرمیى دەناسێنێت، كە ئەوەش لەلایەن پیاوانى ئاینییەوە ئەنجامدراون بەڵام لە دادگاكانى بارى كەسێتیى تۆمارنەكراون و بەپێى یاساى بەركارى بارى كەسێتى لەئێستادا بەنایاسایى ناسێندراون. ڕەشنووسەكە سزاى تاوانباركردن و نایاسایى لەسەر پیاوان هەڵدەگرێت كاتێك دەچنە ئەو هاوسەرگیرییانەوە و دەرفەت دەدات بە پیاوانى ئاسایى، جیاواز لە دادگاكان، بۆئەوەى پڕۆسەى هاوسەرگیرى بەڕێوەببەن.
هاوسەرگیرییە تۆمارنەكراوەكان لەئێستادا بۆشاییەكى یاسایین كە دەرفەت دەدەن بە هاوسەرگیریى منداڵان لە عێراق، كە لەماوەى 20 ساڵى ڕابردوودا ڕێژەى هاوسەرگیریى منداڵان بەرزبووەتەوە. هاوسەرگیرى تۆمارنەكراو كاریگەرى زۆر زیانبەخشى هەیە لەسەر ئافرەتان و كچان بۆئەوەى بتوانن خزمەتگوزارییەكانى حكومەت و چاودێرى كۆمەڵایەتیى بەدەستبهێنن كە پەیوەیستە بە دۆخى مەدەنیى ئەوانەوە، لە بەدەستهێنانى بەڵگەنامەى لەدایكبوون بۆ منداڵەكان، هەروەها داواكردنى مارەیى، نەفەقە، هەروەها میراتیى.
پەرلەمانى عێراق جارێكى دیكە شكستى هێنا لە تێپەڕاندنى یاسای ڕوبەڕبووبوونەوەى توندوتیژى خێزانیى، كە بۆماوەیەكى زۆر بوو لەچاوەڕوانیى تێپەڕاندندا بوو. ئەو یاسایە بۆماوەى زیاتر لە دەیەیەك وەستێندرابوو، سەرەڕاى ئەوەى كە لەلایەن ڕێكخراوەكانى كۆمەڵگاى مەدەنیی و ڕێكخراوەكانى مافەكانى ژنانەوە بەشێوەیەكى بەردەوام پشتیوانیى دەكرا. قوربانییانى توندوتیژى لەسەر بنەماى ڕەگەز، سەرچاویەەكى سنوورداریان هەبووە بۆ شێڵتەر و بەدیهێنانى دادوەرى. لەكاتێكدا كە ژمارەیەكى كەم لە شێڵتەرى نهێنیى هەبوون بۆ ئافرەتان لە عێراقى فیدراڵ، كە لەلایەن ڕێكخراوە ناوخۆییەكانى كۆمەڵگاى مەدەنییەوە بەڕێوەبراون، بەشێوەیەكى بەرفراوان پشتیگیرى نەكراون، بەڵام زۆرجار ڕووبەڕووى ڕەخنە بوونەتەوە، لەوماوەى چەند ساڵى ڕابردوودا لەلایەن خێزانەكانەوە هێرشیان كراوەتەسەر و لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە هێز براوەتەسەریان.
ڕاپۆرتێكى ڕێكخراوى لێبوردنى نێودەوڵەتیى ئەوەى دەرخستووە كە قوربانییانى ڕزگاربووى توندوتیژى لەسەر بنەماى ڕەگەز لەهەرێمى كوردستانى عێراق ڕووبەڕووى ڕێگریى گەورە بوونەتەوە لە دەستڕاگەیشتن بە دادوەریى و پاراستن، سەرەڕاى ئەوەى دامەزراوەى حكومیى هەیە بۆ ئاگاداركردنەوەو پاراستنیان و یاسایەك كە توندوتیژى خێزانیى بە تاوان دەناسێنێت و بۆماوەى 13 ساڵ دەبێت بوونى هەیە. ژمارەیەكى كەم لە شێڵتەرەكانى هەرێمى كوردستانى عێراق تەنها دەرفەت دەدەن بە ئافرەتان بەپێى بڕیارى دادگاكان بچنە شێڵتەرەكانەوە یان لێى دەربچن.
مافەكانى منداڵان
ڕێژەى هاوسەرگیریى منداڵان لە عێراق لە 2003ەوە بەشێوەیەكى بەردەوام لەبەرزبوونەوەدایە. یاسای بارى كەسێتیى تەمەنى یاسایى هاوسەرگیریى دیاریكردووە كە 18 ساڵییە، بەڵام ڕێگە دەدات بە هاوسەرگیریى لە تەمەنى 15 ساڵیدا بەپێى ڕەزامەندیى دادوەر، لەسەر بنەماى "پێگەیشتن و تواناى جەستەیى" منداڵەكە، كە ئەو بنەمایە پێچەوانەى ستانداردە نێودەوڵەتییەكان و باشترین پیادەكردنى یاسایە. هەموارى ڕەشنووسى یاسای بارى كەسێتیى هاوسەرگیریى كچانى زۆر بچووك تەنانەت 9 ساڵ و كوڕانى بچووكى تەمەن 15 ساڵ بەیاسایى دەكات.
ڕێكخراوى پشتیوانیى دارایى منداڵانى سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان (یونسێف) بڵاویكردووەتەوە كە لە سەدا 28ى كچانى عێراق بەرلە تەمەنى 18 ساڵیى هاوسەرگیریان كردووە. بەپێى نوێنەرایەتیى نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ عێراق، لەسەدا 22ى هاوسەرگیرییە تۆمارنەكراوەكان كچانى خوار تەمەن 14 ساڵ بوون. هەژارى، ناسەقامگیریى ئەمنیى، ئاستى نزمی خوێندن هەموو ئەوانە پەیوەندییان هەیە بە زیاتربوونى ڕێژەى هاوسەرگیریى منداڵان لە عێراق. هاوسەرگیریى منداڵ و دووگیانبوون لە هەرزەكاریدا دەكرێت كاریگەرى خراپى تەندروستیان هەبێت، سنووردارى پەروەردەو فێركردن و دەرفەتى كار، مەترسییەكانى توندوتیژى سێكسیى و خێزانیى خراپتر دەكات.
تاوەكو تشرینى دووەم، پەرلەمانى عێراق ڕەشنووسى یاساى پاراستنى منداڵى تێنەپەڕاند كە لە حوزەیرانى 2023دا خرایە بەردەم پەرلەمان. ئەگەر تێپەڕێت، ئەو یاسایە دەبێتە یەكەم یاسا بۆ پاراستنى منداڵان لەو وڵاتەدا و هەنگاوێكى بنەڕەتى دەبێت لە پاراستنى مافەكانى منداڵان لە عێراق. یاساكە چەند پرسى گرنگ لەخۆى دەگرێت وەكو كرێكاریكردن بەمنداڵان، قۆستنەوەیان، و مامەڵەى خراپ بەرامبەریان. هەروەها بەشێوەیەكى دیاریكراو مافە بنەڕەتییەكانى منداڵان دەكات بە یاسایەك، لەوانەش مافى ژیان، تەندروستیى، پەروەردەو فێركردن، و هاووڵاتیبوون.
ئاڕاستەى سێسكیى و ناسنامەى جێندەرى
لە 27ى نیساندا، پەرلەمانى عێراق هەموارێكى تێپەڕاند لەبارەى یاسای وڵاتەكە كە "یاساى ڕووبەڕووبوونەوەى لەشفرۆشى" ژمارە 8ى ساڵى 1988 بوو كە سزاى پەیوەندیى سێكسى هاوڕەگەز لەنێوان 10 بۆ 15 ساڵ زیندانیكردن دەبێت. یاساكە دەرفەت دەدات بە ماوەى زیندانیكردن لەنێوان 1 بۆ 3 ساڵ بۆ ئەو كەسانەى كە لەڕووى پزیشكییەوە بە نەشتەرگەریى جێندەریدا تێدەپەڕن بۆئەوەى "لاسایى ژنان" بكەنەوە. یاساكە 7 ساڵ زیندانیى و سزاى دارایى لەنێوان 10 ملیۆن دینارى عێراقیى (7700 دۆلارى ئەمریكی) و 15 ملیۆن دینارى عێراقیى (11500 دۆلارى ئەمریكى) دیاریكردووە بۆ "بانگەشەكردن بۆ هاوڕەگەزخوازى"، كە یاساكە پێناسەى ئەو بابەتەى نەكردووە. لە 8ى ئابى 2023دا، كۆمسیۆنى ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكانى عێراق فەرمانێكى ڕێنمایى ئاڕاستەى هەموو میدیاكان كردووە بۆئەوەى زاراوەى "هاوڕەگەزخوازى" بگۆڕن بە "لادانى سێكسیى" لە بڵاوكراوە و زمانى پەخشكردندا و قەدەغەكردنى بەكارهێنانى زاراوەى "جێندەر."
بەئامانجگرتنى دیجیتاڵیى کۆمەڵگای هاوڕەگەزخوازان و توندوتیژى لەدژیان، لەوانەش كوشتنیان، فڕاندن، ئەشكەنجەدان و توندوتیژیى سێكسیى لەلایەن گروپە چەكدارییەكانەوە لە عێراق بەردەوام هەبووەو لێپرسینەوەى یاسایى بەرامبەر ئەنجام نەدراوە. دەسەڵاتدارانى عێراق بەهەمانشێوە كەسانى هاوڕەگەزخوازیان بەئامانجگرتووە لەڕێى بەكارهێنانى ماددەى ناڕوون لە یاساى سزادانى عێراقیى بەمەبەستى ڕێكخستنى ئەخلاقی كۆمەڵگا و ڕەفتارى ناشایستەى كۆمەڵایەتیى و سنووداركردنى ئازادى ڕادەربڕین.
سزاى لەسێدارەدان
ماوەیەكى زۆر دەبێت كە عێراق بەرزترین ڕێژەى سزاى لەسێدارەدانى هەیە لە جیهاندا. نزیكەى 8000 زیندانیى، زۆرینەیان كە بەتۆمەتى تیرۆر سزادراون، سزاى لەسێدارەدانیان بۆ دەركراوە. لە 2024دا، دەسەڵاتدارانى عێراق سزاى لەسێدارەدانیان جێبەجێكردوون، سەرەڕاى كێشەو كەموكورییەكانى سیستمی دادوەریى عێراق كە مافى تۆمەتباران ڕەتكراوەتەوە بەهۆى پڕۆسەكەوە، دادگایى دادوەرانە ئەنجامنەدراون و لەڕێگەى ئەشكەنجەدانەوە دانپێدانان بە تۆمەتباران كراوە. لە 25ى كانوونى یەكەمى 2023، دەسەڵاتدارانى عێراق 13 كەسیان لە زیندانێكى ناسڕیە لەسێدارەدا، كە ئەوەش یەكەم لەسێدارەدانى بەكۆمەڵ بوو لەدواى لەسێدارەدانى 21 پیاو لە 16ى تشرینى دووەمى 2020. چەندین لەسێدارەدانى بەكۆمەڵ لە 2024دا ئەنجامدراون، لەوانەش لەسێدارەدانى 13 كەس لە 22ى نیساندا. حكومەتى عێراق ئامارەكانى لەسێدارەدان بۆ ڕاى گشتیى ناخاتەڕوو.
بەبێ لەبەرچاوگرتنى مافە بنەڕەتییەكانى ئەوانەى ڕووبەڕووى سزاى لەسدارەدان دەبنەوە، دەسەڵاتداران پڕۆسەكە ئەنجام دەدەن، لەوانەش ئەنجامدانى لەسێدارەدان بەرلە ئاگاداركردنەوەى پێشوەختە و دەرفەت دان بە زیندانییەكان بۆئەوەى پەیوەندى بە خێزان یان پارێزەرانیانەوە بكەن بەرلەوەى لەسێدارە بدرێن.
بەپێى ئامارەكانى ڕێكخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەكان لە حكومەتى هەرێمى كوردستان، لە هەرێمى كوردستان 466 كەس لەزیندانەكاندان كە چاوەڕێى سزاى لەسدارەدانن. وتەبێژى حكومەتى هەرێمى كوردستان ڕایگەیاندووە، كە حكومەتەكەیان بەشێوەیەكى دیفاكتۆ لە 2008ەوە بەردەوام بووە لە ڕاگرتنى سزاى لەسێدارەدان بەشێوەیەكى كاتیى، "جگە لە دۆخێك كە زۆر بە پێویست دەزانرێت."
گەڕانەوەى خەڵكانى ئاوارە
حەوت ساڵ لەپاش وەرگرتنەوەى دواهەمین خاك لەدەستى دەوڵەتیى ئیسلامیى (داعش) لەلایەن هێزەكانى عێراق و هاوپەیمانیى سەربازیى نێودەوڵەتیى بەسەركردایەتى ئەمریكا، نزیكەى 1.1 ملیۆن عێراقیى لەناوخۆدا ئاوارەن، زۆرینەیان لە ناوچەكانى هەرێمى كوردستانى عێراقن.
لە كانوونى دووەمدا، ئەنجومەنى وەزیرانى عێراق ڕایگەیاند كە 30 تەموز دوابەروارە بۆ داخستنى دواهەمین كامپی خەڵكانى ئاوارەى ناوخۆیى لە هەرێمى كوردستان. بۆ هاندانى گەڕانەوەیان، وەزارەتى كۆچ و کۆچبەران پاكێجێكى هاوكاریى و پشتیوانیى دارایى بۆ گەڕاوەكان ڕاگەیاند، لەوانەش یەكجار پێدانى 4 ملیۆن دینارى عێراقیى (نزیكەى 3000 دۆلارى ئەمریكى) بۆ هەر خێزانێك، هەندێك دەرفەتى كارى حكومیى، سوودمەندبوون لە چاودێریى كۆمەڵایەتیى، هەروەها قەرزى بێسوود بۆ بنیاتنانى پڕۆژەى بچووك.
بەپێى ڕێكخراوى كۆچى نێودەوڵەتیى، 7,699 ماڵ لەنێوان 3ى نیسان بۆ 29ى ئاب كامپى ئاوارەكانیان بەجێهێشتووە، كە زۆرینەى ئەوان گەڕاونەتەوە پارێزگاكانى نەینەوا و سەڵاحەدین. لە تەموزدا، كامپى ئاوارەكان لە سلێمانی بەشێوەیەكى فەرمیى داخرا.
ڕێكخراوى چاودێرى مافەكانى مرۆڤ و گروپەكانى دیكەى مافى مرۆڤ نیگەرانى خۆیان ڕاگەیاندووە لەبارەى خێرا داخستنى كامپەكان لە 30ى تەموزدا وەكو دوابەروار كە ئەوەش مافى ئاوارەكان دەخاتە مەترسییەوە. ئاوارەكان ئاماژەیانداوە بە بەردەوامیى مەترسییە ئەمنییەكان، دواكەوتنى دووبارە بنیاتنانەوە، و نەبوونى دەرفەتى ژیان، هەروەها كێشەى مافى موڵكایەتیى، ئاڵۆزییە بەردەوامەكان و چارەسەرنەبوونیان وەكو هۆكارى ڕێگرى لە گەڕانەوەیان. هەندێك لە خێزانەكان ترسى تۆڵەسەندنەوە یان لێپێچینەوەو ڕووبەڕوو بوونەوەیان هەیە لەلایەن هاوڵاتییانی ناوچەكانیانەوە كە ئەوان وەكو نزیك لە ڕێكخراوى داعش دەبینرێن.
لە 25ى تەموزدا، حكومەت ڕایگەیاند كە 30ى تەموز وەكو دوابەروارى داخستنى كامپەكان دوادەخات بۆ كۆتایى ساڵى 2024.
گۆڕانی ئاووهەوا و تێكچوونى ژینگەیى
عێراق یەكێكە لەو وڵاتانەى زۆرترین كاریگەرە بە گەرمبوونى زەوى و ڕووبەڕووى ژمارەیەك لە قەیرانى ژینگەیى دەبێتەوە، لەوانەش ووشكەساڵیى، بەبیابانبوون، ڕێژەیەكى زۆر و توندى خۆڵبارین، پیسبوونى هەوا، و بەرزبووونەوەى پلەى گەرمیى. پیسبوونى زۆرى هەوا بەهۆى پیشەسازییەوە، بەهۆى لاوازى یاسای تایبەتمەند بە ژینگە و لاوزای جێبەجێکردنی یاساکان، شتانێكى بەربڵاون. لەماوەى چەند ساڵى ڕابردوودا سەرنجێكى زۆر لەسەر زیانە تەندروستییەكان بۆسەر كۆمەڵگاكانى نزیك كێڵگەكانى بەرهەمهێنانى نەوت و گاز هەیە، بەتایبەت سووتانى گاز.
جوڵانەوە ژینگەییەكان لە عێراق کە ڕوولە فراوانبوونن داواى چارەسەركردنى تێكچوونى ژینگەیى دەكەن، هاوكاریكردنى عێراق بۆ پابەندبوون بەڕێكارەكانى گەرمبوونى زەوى، و هاندانی عێراق بۆ دووركەوتنەوە لە پشتبەستن بە ئابووریەك لەسەر بنەماى سووتەمەنى نەوتی و نانەوتی. هەوڵەكانیان، هاوشێوەى چالاكییەكانیان لە پانتایى كۆمەڵگاى مەدەنیى، ڕووبەڕووى هەراسانكردن، فشار، و هەڕەشە بوونەتەوە.