جامعه ایران تحت سرکوب
در سپتامبر ۲۰۲۲ ایرانیان به خیابان‌ها آمدند تا به مرگ زن کرد ایرانی ۲۲ ساله‌ای در حبس پلیس ناقض حقوق بشر گشت ارشاد، و کارنامه طولانی سرکوب و مصونیت حکومت استبدادی کشور اعتراض کنند. شعار اصلی جنبش اعتراضی، «زن زندگی آزادی»، مبارزات چندین نسل ایرانیان برای آزادی‌های سیاسی و اجتماعی علیه حکومتی عمیقاً سرکوبگر و غیرپاسخگو را به هم پیوند می‌زند. سرکوب بی‌رحمانه مطالبات مردمی برای تغییر بنیادین به دست حکومت شامل به کار گرفتن نیروی قهریه بیش از حد و مرگبار علیه معترضان، دستگیری خودسرانه مجموعه‌ای از فعالان، روزنامه‌نگارها، و مدافعان حقوق بشر، شکنجه و تعرض جنسی به بازداشت‌شدگان، و اعدام افراد پس از محاکمه‌های نمایشی شده است. وبلاگ ایران دیده‌بان حقوق بشر به سرکوب ظالمانه حکومت و همچنین تلاش‌های فعالان جامعه مدنی برای مقابله با این سرکوب و دستیابی به مطالبات جامعه برای بهبودهای بنیادین در حقوق بشر خواهد پرداخت.
اعدام یک قربانی ازدواج کودکان در ایران
در روز ۲۰ دسامبر مقامات ایران سمیرا سبزیان ۳۲ ساله را اعدام کردند که در زندان قرچک در استان تهران در حبس به سر می‌برد. سبزیان، مادر دو کودک، در سال ۲۰۱۶ برای قتل همسرش مجرم شناخته شده بود.
به گفته حقوق بشر ایران، سازمان حقوق بشری مستقر در نروژ، سبزیان در ۱۵ سالگی به ازدواج همسرش درآورده شده و تحت خشونت خانگی قرار گرفته بود. او در زمان رخ دادن جرم ادعایی ۱۹ ساله بود. قانون ایران به دختران در ۱۳ سالگی و به پسران در ۱۵ سالگی اجازه ازدواج می‌دهد، و افراد در سنین پایین‌تر نیز می‌توانند با مجوز قاضی ازدواج کنند. تلاش‌های نمایندگان مجلس برای افزایش سن ازدواج ناموفق بوده‌اند.
از ابتدای سال ۲۰۲۳ نرخ اعدام‌ها به شدت رشد کرده است و مقامات ایران حداقل ۷۰۷ نفر، از جمله ۱۷ زن، را در سراسر کشور اعدام کرده‌اند. قانون ایران از حفاظت‌های کافی برای قربانیان خشونت خانگی برخوردار نیست، و تمام پرونده‌های قتل عمد با اصل اسلامی قصاص قابل مجازات هستند که در آن وارثان قربانی می‌توانند خواهان مجازات مرگ شوند یا فرد مرتکب قتل را، بعضاً با طلب پرداخت دیه، ببخشند که در آن صورت قاضی می‌تواند برای متهم حکم زندان تا ده سال صادر کند.
دیده‌بان حقوق بشر با مجازات اعدام در تمامی شرایط مخالف است زیرا مجازاتی ذاتاً ظالمانه و غیرقابل بازگشت است. ایران یکی از تنها کشورهایی است که همچنان حکم اعدام کودکان را پیاده می‌کند.
رشد نگران‌کننده اعدام‌ها در ایران
اعدام‌ها در ایران افزایشی قابل توجه داشته‌اند. گفته سازمان حقوق بشر ایران، یک گروه حقوق بشری مستقر در نروژ، تعداد اعدام‌ها از ابتدای سال کنونی تا آخر نوامبر به ۷۰۷ مورد رسیده است، که افزایشی بی‌سابقه در طول هشت سال گذشته را نشان می‌دهد.
به گزارش سازمان حقوق بشر ایران ۳۹۰ نفر از اعدام‌شدگان به خاطر جرایم مرتبط با مواد مخدر، و ۲۳۸ نفر با اتهام قتل عمد به مجازات اعدام محکوم شده بودند.
مقامات حداقل یک کودک‌مجرم و هفده زن را اعدام کردند. اجرای احکام اعدام از اکتبر سرعت یافته است و حداقل ۲۰۰ نفر در ایران اعدام شده‌اند.
تنها در ده روز اول دسامبر حداقل ۲۵ نفر در زندان‌های یاسوج، قزوین، جیرفت، بیرجند، کرج، دهدشت، سنندج، سقز، رفسنجان، ارومیه، زاهدان، و قم اعدام شده‌اند.
طبق ماده ۶(۲) میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، که ایران به تصویب رسانده است، در کشورهایی که همچنان مجازات مرگ را به کار می‌بندند، اعدام باید تنها برای «جدی‌ترین جنایات» اعمال شود. کمیته حقوق بشر سازمان ملل، که تفسیر میثاق را بر عهده دارد، گفته است که جرایم مرتبط با مواد مخدر تحت شمول «جدی‌ترین جنایات» قرار نمی‌گیرند و استفاده از اعدام برای چنین جنایاتی حقوق بین‌الملل را نقض می‌کند. دیده‌بان حقوق بشر با مجازات اعدام در تمامی شرایط مخالف است زیرا اعدام در ذات خود غیرقابل بازگشت و غیرانسانی است.
وکیل مهسا (ژینا) امینی به حبس محکوم شد؛ هنوز هیچگونه تحقیقات معتبری در بارۀ مرگ امینی در بازداشت انجام نشده است
در روز 17 اکتبر ، شبکه حقوق بشر کردستان گزارش داد که شعبۀ 28 دادگاه انقلاب اسلامی تهران، صالح نیکبخت، وکیل خانواده مهسا (ژینا) امینی و مسئول پروندۀ مرگ وی در هنگام بازداشت را به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس و نیز مجازات تکمیلی دو سال ممنوعیت از فعالیت های آنلاین محکوم کرده است.
نیکبخت در روز 11 مارس در شعبۀ 2 دادستانی تهران [به این اتهام] محکوم گردید و سپس با قرار وثیقه آزاد شد تا در انتظار برگزاری جلسۀ دادگاه خود باشد. اگرچه محاکمۀ وی در ابتدا برای روز اول مرداد برنامه ریزی شده بود، اما ظاهراً به دلایل اداری به تعویق افتاد.
علی رضایی، وکیل نیکبخت اظهار داشت متأسفانه دادگاه بدون توجه به دفاعیات من و موکلم، او را به حداکثر مجازات این اتهام ... محکوم کرد. نیکبخت ... تقاضا کرده بود بررسی مسئلۀ مرگ امینی به کمیسیون دیگری و با حضور پزشکان معروف دوباره مطرح شود. با این حال، مقامات ایران نه در مورد مرگ امینی در هنگامی که در بازداشت پلیس اخلاقی بود، و نه در موارد متعدد بدرفتاری نیروهای امنیتی، از جمله شکنجه و تجاوز جنسی در دوران بازداشت، در مورد هیچیک تحقیقات معتبری انجام ندادهاند.
مقامات ایران شهروند بهایی ۹۰ ساله و دخترش را به زندان اوین فرستادند
مقامات ایران دوباره جامعه بهایی را هدف گرفته‌اند. در روز ۱۳ ماه اوت، نیروهای امنیتی جمال‌الدین خانجانی ۹۰ ساله، رهبر سابق جامعه بهایی در ایران را به همراه دخترش ماریا خانجانی دستگیر کردند. به گفته جامعه جهانی بهایی، پدر و دختر هر دو به زندان اوین متتقل شده‌اند.
به گفته خبرگزاری مجموعه فعالان حقوق بشر (هرانا) نیروهای امنیتی خانجانی‌ها را پس از تفتیش منزلشان دستگیر کرده‌اند. جمال‌الدین خانجانی پیش از این به خاطر تعلق به گروه غیررسمی رهبری بهاییان در ایران با عنوان «یاران» ده سال در زندان به سر برده است. در سال ۲۰۰۸ هر هفت عضو یاران، از جمله خانجانی، دستگیر و به ۲۰ سال زندان محکوم شدند که بعداً به ۱۰ سال کاهش یافت. همگی دوران حبس خود را گذرانده و در ۲۰۱۸ آزاد شدند.
در روز ۱۶ ماه اوت، جامعه جهانی بهایی خبر از افزایش دستگیری‌های شهروندان بهایی داد. به گفته این سازمان، در هفته‌های اخیر حدود ۶۰ فرد بهایی دستگیر شده‌اند.
بهاییان بزرگ‌ترین اقلیت مذهبی بدون شناسایی رسمی در ایران هستند. آنها از سوی مقامات ایران هدف پیگرد شدیدی بوده‌اند که تمامی جنبه‌های زندگی‌شان را تحت تأثیر گذاشته و آنها را از حقوق بنیادین خود محروم کرده‌است.
این اولین بار نیست که مقامات ایران اعضای سالمند جامعه بهایی را دستگیر کرده‌اند. در سال ۲۰۲۲ نیروهای امنیتی مهوش ثابت ۷۰ ساله و فریبا کمال‌آبادی ۶۰ ساله، اعضای سابق یاران، را دستگیر کردند. به نقل از حقوق بشر ایران آنها در سال ۲۰۲۲ به ۱۰ سال زندان محکوم شدند.
قوه قضاییه ایران بازیگر زن را به درمان روانی ملزم می‌کند
قوه قضاییه ایران در پرونده‌های اخیر خود، به عنوان جزیی از احکام صادرشده علیه زنان بازیگر به خاطر عدم رعایت قوانین حجاب اجباری، آنها را به مراجعه به درمان روانشناسانه محکوم کرده است. انجمن‌های سلامت روان ایران به این احکام اعتراض کرده‌اند. چهار انجمن سلامت روان در نامه‌ای به رییس قوه قضاییه این حکم‌ها را «سوء استفاده از روانشناسی» خوانده‌اند. این نامه می‌گوید تشخیص‌های بیماری که قضات در احکام صادره ذکر کرده‌اند، مثل «بیماری ضداجتماعی» یا «بیماری روحی شخصیت ضدخانواده»، غیرعلمی هستند و این روانشناسان هستند که باید شرایط سلامت روان را تشخیص دهند، نه قضات. هیچ شخصی نباید تحت درمان غیرداوطلبانه و اجباری قرار گیرد، از جمله بر اساس معلولیتی واقعی یا وقتی گمان آن می‌رود.
در روز ۱۴ ژوییه هرانا خبر داد که آزاده صمدی، بازیگر، به خاطر «شخصیت ضداجتماعی» به مرکز روانشناسی ارجاع داده شده و از او خواسته شده است تا پس از پایان درمان گواهی سلامت خود را ارائه کند. صمدی به خاطر امتناع از رعایت قوانین حجاب اجباری مورد پیگرد قرار گرفت و در ژانویه به اتهام «جریحه‌دار کردن اخلاق و عفت عمومی از طریق کشف حجاب» به دادسرا احضار شد.
در روز ۱۹ ژوییه خبرگزاری فارس خبر داد که افسانه بایگان، بازیگر مشهور، به خاطر پوشیدن کلاه و عدم رعایت قانون حجاب محکوم شده است. علاوه بر دو سال حبس و ممنوعیت خروج از کشور و استفاده از فضای مجازی، به بایگان حکم شده بود که هفته‌ای یک بار به یک مرکز رسمی روانشناسی مراجعه کند و برای درمان «بیماری روحی شخصیت ضدخانواده» مورد درمان قرار گیرد.
احضار ۵۵ وکیل در بوکان
به گفته شبکه حقوق بشر کردستان، یک وب‌سایت خبری مستقل، مقامات قضایی ۵۵ وکیل را به شعبه ۲ بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب بوکان در استان کردستان ایران احضار کرده‌اند. به نقل از شبکه حقوق بشر کردستان، دادستان بوکان از این وکلا به خاطر امضای بیانیه اعلام آمادگی برای پذیرش وکالت خانواده مهسا (ژینا) امینی و مطالبه عدالت شکایت کرده‌است.
مقامات اعتراضات سراسری ناشی از مرگ امینی در حبس گشت ارشاد ناقض حقوق بشر ایران در ۱۶ سپتامبر را با نیروی قهریه بی‌رحمانه، کشتن صدها نفر، و دستگیری هزاران معترض و مخالف پاسخ دادند.
به گفته شبکه حقوق بشر کردستان، علی زاهد، دادستان بوکان، وکلای امضاکننده بیانیه را احضار کرده و آنها را تحت فشار گذاشته است تا صدور آن را تکذیب کنند. پس از امتناع وکلا از این کار، طبق خبرها دادستان شکایت علیه آنها را ثبت کرده است و در ۱۱ ژوییه به وکلا اطلاع داده شده است که پنج روز فرصت دارند تا در دادسرا حاضر شوند.
محاکمه دانشجویان معترض
به گفته کانال تلگرام دانشجویان متحد، کانال خبری مرتبط با انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایران، در روز دوشنبه ۱۰ ژوییه هستی امیری و ضیا نبوی دانشجویان و فعالان دانشگاه علامه طباطبایی تهران در برابر شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران حاضر شدند.
به گفته دیده‌بان آزار، امیری و نبوی به خاطر شرکت در اعتراضی در روز ۷ مارس به «تبلیغ علیه نظام» متهم شده‌اند. این اعتراض که شامل تجمعی در دانشگاه علامه طباطبایی می‌شد در پاسخ به گزارش‌های مسمومیت‌های گسترده دانش‌آموزان بود. خبرگزاری اصلاح‌طلب اعتماد در روز اول مارس گزارش داد که در طی سه ماه گذشته صدها نفر از دختران دانش‌آموز در حداقل ۵۸ مدرسه در ۱۰ استان در سراسر کشور مسموم شده‌اند. مقامات تحقیقات جدی از گزارش‌های مسمومیت به عمل نیاورده‌اند؛ این امر سبب اضطراب عمده‌ای در میان والدین شده‌است.
به نقل از خبرگزاری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران (هرانا) نبوی، عضو سابق انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه نوشیروانی بابل پیش از این به خاطر فعالیت مسالمت‌آمیزش ۹ سال را در زندان سپری کرده است. به گزارش هرانا نبوی در ژوئن ۲۰۰۹ دستگیر، و سپس به ده سال زندان در تبعید محکوم شد.
به نقل از هرانا، امیری پیش از این در ۳۱ ژوییه ۲۰۲۲ دستگیر شده و به مدت شش ماه در زندان اوین تهران در بازداشت به سر برد. او در ۷ فوریه پس از اعلام عفو حکومت آزاد شد. مقامات ایران اخیراً مشغول احضار، دستگیری، و محکومیت فعالان و روزنامه‌نگاران از جمله کسانی بوده‌اند که تنها چند ماه پیش از بازداشت آزاد شده و مشمول عفو قرار گرفته بودند.
دستگیری بستگان فریبا ملازهی، مدافع حقوق بشر، به دست نیروهای امنیتی
در روز ۱۸ ژوئن، فریبا ملازهی (بلوچ)، مدافع حقوق بشر بلوچ ساکن لندن، خبر داد که نیروهای امنیتی در ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان پسر ۱۸ ساله‌اش، عامر دادآفرین، و برادر ۲۵ ساله‌اش، محمد ملازهی، را دستگیر کرده‌اند.
فریبا ملازهی در مصاحبه‌ای با شبکه بی‌بی‌سی گفت که مقامات پسرش را پس از بازگشت او به ایران از انگلیس دستگیر کرده‌اند. او برای دیدار با ملازهی به انگلیس رفته بود. او گفت مقامات همچنین برادر او را دستگیر کرده‌اند که برای استقبال از پسرش در فرودگاه حاضر شده بوده است. او به بی‌بی‌سی گفت که به نظر او پسر و برادرش به خاطر فعالیت‌های او دستگیر شده‌اند. به گفته او نیروهای امنیتی به بعضی از دیگر بستگانش گفته‌اند که آنها تنها در صورت توقف فعالیت‌های او پسر و برادرش را آزاد خواهند کرد.
به گفته گروه حقوق بشری حال وش، مقامات اطلاعاتی درباره دلیل دستگیری این دو مرد یا اتهامات احتمالی علیه آنها ارائه نکرده‌اند.
مقامات ایران پیش از این بستگان فعالان و روزنامه‌نگانران را برای تحت فشار گذاشتن آنها و توقف فعالیت‌ها یا گزارشگری آنها دستگیر کرده‌اند. برای مثال به گزارش عفو بین‌المللی در سال ۲۰۱۹ مقامات سه تن از اعضای خانواده مسیح علی‌نژاد، فعال و روزنامه‌نگار ایرانی ساکن آمریکا، را برای تلافی فعالیت‌های او در راستای حقوق زنان دستگیر کردند.
احضار و دستگیری دوباره فعالان و معترضان به دست مقامات ایران
مقامات ایران مشغول احضار، دستگیری، و محکومیت فعالانی هستند که تنها چند ماه پیش مشمول عفو شده و از بازداشت درآمدند.
در فوریه ۲۰۲۳ مقامات ایران عفوی گسترده را اعلام کردند که شامل آزادی، بخشش، یا کاهش محکومیت‌های افراد دستگیرشده، متهم، یا در بازداشت در جریان اعتراضات سراسری ایران می‌شد. حکومت ایران به شدت جنبش اعتراضی را سرکوب کرد. پس از اعلام عفو، مقامات ایران بسیاری از افراد بازداشت‌شده را آزاد کردند.
حالا به گزارش رسانه‌ها، مقامات مشغول احضار، دستگیر، و محکوم کردن چندین فعال و معترض است که به تازگی آزاد شده‌اند. مشخص نیست که این دستگیری‌ها بنا به اتهامات قدیمی هستند یا این افراد با اتهامات جدیدی مواجه شده‌اند.
هرانا خبر داد که کامیار فکور، فعال، در ماه فوریه مورد عفو قرار گرفته و از بازداشت آزاد شد. با وجود این در ماه مارس شعبه ۲۶ دادگاه تجدیدنظر تهران فکور را به سه سال و نیم زندان، و همسرش را به هشت ماه زندان محکوم کرد. طبق خبرها علیرضا رمضانی در فوریه مورد عفو قرار گرفت اما در ماه مه، دادگاه انقلاب قزوین او را به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس و دو سال تبعید به برازجان محکوم کرد.
عباس شریفی، رضا محمد حسینی، فرهاد شیخی، و حمیده زراعی، که همه در ماه فوریه مورد عفو قرار گرفته و آزاد شده بودند، دوباره در ماه‌های آوریل و مه ۲۰۲۳ دستگیر شدند. آرمیتا عباسی و علیرضا فاضلی، که در جریان اعتراضات دستگیر و پس از عفو فوریه آزاد شده بودند، اخیراً به دادگاه انقلاب در تهران احضار شده‌اند. به گفته کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان، در ماه مه، شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران روح‌الله نخعی، روزنامه‌نگار، که در ماه فوریه آزاد شده بود، را به دو سال و هفت ماه زندان محکوم کرد. سعید خلیلی، وکیل نخعی، در توییتر نوشت که او با وجود داشتن شرایط عفو محکوم شده است.
یادآوری اعدام ۱۰ زن بهایی در شیراز
چهل سال پیش در روز ۱۸ ژوئن ۱۹۸۳ مقامات ایران ده زن بهایی را در میدانی در شیراز اعدام کردند. این ده زن که بین ۱۷ و ۵۷ سال سن داشتند شبانه و بدون اطلاع دادن به خانواده‌هایشان به دست مقامات ایران اعدام شدند. این هفته، جامعه بین‌المللی بهایی کمپینی به نام «داستان ما یکیست» به راه انداخته است تا این اعدام دسته‌جمعی ظالمانه را یادآوری کند و آزارهای ادامه‌دار علیه جامعه بهایی در ایران را به جهانیان یادآور شود.
مونا محمودنژاد، شهین دالوند، اختر ثابت، سیمین صابری، مهشید نیرومند، زرین مقیمی ابیانه، طاهره ارجمندی سیاوشی، نصرت غفرانی یلدایی، رویا اشراقی، و عزت جانمی اشراقی به خاطر برگزاری کلاس‌های آموزش دینی برای جوانان بهایی در ایران دستگیر شدند. به گفته صفحه کمپین #داستان_ما_یکیست، در ماه‌های منتهی به اعدام، همه این زنان مورد بازجویی و شکنجه قرار گرفتند. بیانیه کمپین می‌گوید پس از اعدام، در سردخانه، همچنان جراحات بدن آنها مشخص بود.
این ده زن تنها اعضای اعدام‌شده جامعه بهاییان در ژوئن ۱۹۸۳ نبودند. شش نفر دیگر از اعضای ساکن شیراز این جامعه نیز در ژوئن ۱۹۸۳ اعدام شدند و بعضی از آنها از بستگان این زن بودند. همگی آنها به جاسوسی و ارتباط با آمریکا و اسراییل متهم شده‌بودند.
جامعه بهایی در ایران سابقه‌ای طولانی در روبه‌رو شدن با آزارهای جدی دارد. پس از انقلاب ۱۹۷۹ مقامات ایران صدها تن از بهاییان از جمله رهبران جامعه را اعدام یا سر به نیست کردند. هزاران نفر دیگر شغلشان را از دست دادند یا وادار به ترک منزل یا کشورشان شدند.