(Βρυξέλλες) – Η Ελλάδα και οι εταίροι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (EΕ) οφείλουν να ανταποκριθούν με συλλογικό τρόπο στη νέα πολιτική της Τουρκίας να μην εμποδίζει τους μετανάστες και αιτούντες άσυλο που επιχειρούν να φύγουν για την Ελλάδα, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch. Η απάντηση της ΕΕ πρέπει να προνοήσει για την από κοινού ανάληψη ευθύνης, τον σεβασμό του δικαιώματος αίτησης ασύλου και τη διασφάλιση της ανθρώπινης και αξιοπρεπούς μεταχείρισης όλων των μεταναστών.
Την 1η Μαρτίου 2020, το ΚΥΣΕΑ αποφάσισε να αναστείλει την πρόσβαση στο σύστημα ασύλου επί ένα μήνα για τα άτομα που θα διέρχονται από τα σύνορα παράτυπα, μέτρο το οποίο στερείται νομικής βάσης ή αιτιολόγησης. Πρόσφατα, τα ελληνικά δικαστήρια έχουν καταδικάσει με ποινές φυλάκισης πρόσωπα που διήλθαν από τα σύνορα χωρίς έγγραφα, ανέφεραν οι ελληνικές αρχές, κάτω από συνθήκες που αποκλείουν το ενδεχόμενο οι κατηγορούμενοι να είχαν δίκαιη δίκη με τη δέουσα διαδικασία.
«Η ΕΕ έχει την ευκαιρία να δείξει ότι μπορεί να ανταποκριθεί με συμπόνοια στην άφιξη ατόμων που τρέπονται σε φυγή λόγω συγκρούσεων και διωγμών, θέτοντας την αξιοπρέπεια και την ανθρωπιά της στο επίκεντρο της ανταπόκρισής της», δήλωσε η Lotte Leicht, διευθύντρια ΕΕ της Human Rights Watch. «Ο μεγαλύτερος επιμερισμός των ευθυνών μεταξύ των κρατών της ΕΕ, ο σεβασμός του δικαιώματος αίτησης ασύλου και η διασφάλιση της ανθρωπιστικής αντιμετώπισης των ανθρώπων πρέπει να είναι βασικά γνωρίσματα οποιασδήποτε αντίδρασης της ΕΕ».
Μετά από την ανακοίνωση της Τουρκικής κυβέρνησης στις 27 Φεβρουαρίου ότι η Τουρκία δεν θα παρεμποδίζει τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες που προσπαθούν να φθάσουν στην ΕΕ, εκατοντάδες άτομα έχουν φθάσει στα νησιά του Αιγαίου και χιλιάδες έχουν καταφθάσει στα χερσαία σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Ως απάντηση, η ελληνική κυβέρνηση ενίσχυσε την παρουσία αστυνομικών, στρατιωτικών και ειδικών δυνάμεων στα σύνορα και ζήτησε μεγαλύτερη υποστήριξη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX).
Στις 2 Μαρτίου κυκλοφόρησε βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου κάποιος που φαίνεται να είναι Σύρος σκοτώνεται από πλαστική σφαίρα Έλληνα συνοριοφύλακα ενώ προσπαθούσε να διέλθει στην Ελλάδα παράτυπα. Η Human Rights Watch δεν ήταν σε θέση να εξακριβώσει τα γεγονότα που αφορούσαν το συγκεκριμένο περιστατικό. Ωστόσο, οι ελληνικές δυνάμεις φαίνεται να έχουν χρησιμοποιήσει υπερβολική ή δυσανάλογη βία, συμπεριλαμβανομένων των δακρυγόνων, καθώς γυναίκες, άνδρες και παιδιά από τη Συρία, το Ιράν, το Αφγανιστάν και άλλες χώρες συρρέουν στα σύνορα με την ελπίδα να διέλθουν στην Ελλάδα. Οι αρχές ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιούν βία ανταποκρινόμενες σε οργανωμένες επιθέσεις αιτούντων άσυλο και άλλων μεταναστών που προσπαθούν να περάσουν στην Ελλάδα.
Επιπρόσθετα των νέων αφίξεων στα χερσαία σύνορα, υπήρξε αύξηση των αφίξεων στα νησιά του Αιγαίου, όπου οι δομές για τους πρόσφυγες παρουσιάζουν μεγάλο συνωστισμό.
Σε ένα περιστατικό που ανέφερε η μη κυβερνητική ομάδα Alarm Phone, ένα ταχύπλοο που μετέφερε κουκουλοφόρους φέρεται να επιτέθηκε δύο φορές κατά σκάφους που μετέφερε 29 άτομα και να αχρηστεύει τη μηχανή του σκάφους. Η Human Rights Watch δεν έχει καταφέρει να επαληθεύσει ανεξάρτητα το περιστατικό. Το 2015 η Human Rights Watch κατέγραψε ότι ένοπλοι κουκουλοφόροι αχρήστευαν λέμβους που μετέφεραν μετανάστες και αιτούντες άσυλο στο Αιγαίο και τις επαναπροωθούσαν στα τουρκικά χωρικά ύδατα.
Σε άλλο περιστατικό που απαθανατίστηκε και αναφέρθηκε από το BBC, το Al Jazeera και άλλα ΜΜΕ, η ελληνική ακτοφυλακή άνοιξε πυρ στη θάλασσα κοντά σε μία φουσκωτή λέμβο με μετανάστες, απωθώντας τη, καθώς επιχείρησε να την επαναπροωθήσει στην Τουρκία υποβοηθούμενη από ένα ταχύπλοο στο οποίο φαίνεται να επιβαίνουν κουκουλοφόροι.
Υπήρξαν αρκετές ανησυχητικές αναφορές βίας κατά εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, δημοσιογράφων και μεταναστών και αιτούντων άσυλο στη Λέσβο από τις 29 Φεβρουαρίου και εξής. Κάποιοι παρεμποδίζουν διά της βίας τις λέμβους από το να βγουν στη στεριά στη Λέσβο, με βάση τις αναφορές των ΜΜΕ και πληροφορίες που έλαβε η Human Rights Watch από εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις στη Λέσβο.
Ορισμένοι κάτοικοι εμποδίζουν τα λεωφορεία που μεταφέρουν νεοεισερχόμενους στο ΚΥΤ για αιτούντες άσυλο και μετανάστες, ενώ ντόπιοι ακτιβιστές ανέφεραν ότι άνθρωποι οι οποίοι κρατούσαν ρόπαλα και αλυσίδες συγκεντρώθηκαν στους δρόμους που οδηγούν στον προσφυγικό καταυλισμό της Μόριας. Την 1η Μαρτίου σημειώθηκε εμπρηστική επίθεση σε κενή δομή μεταναστών στο βόρειο μέρος του νησιού, σύμφωνα με εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις στη Λέσβο που κοινοποίησαν πληροφορίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα ΜΜΕ ανέφεραν ότι μία πυρκαγιά κατέστρεψε αποθήκη που χρησιμοποιούνταν από μη κυβερνητική ομάδα στη Χίο, στις 2 Μαρτίου.
Χθες οι πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου συνοδευόμενοι από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη πραγματοποίησαν επίσκεψη σε υψηλό επίπεδο στα χερσαία σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Επαίνεσαν τις ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης, των Ελλήνων συνοριοφυλάκων και των πολιτών για τις προσπάθειές τους να προστατεύσουν τα σύνορα της Ελλάδας, ενώ αγνόησαν περιστατικά δυσανάλογης ή υπερβολικής βίας και δεν κάλεσαν την Ελλάδα να σεβαστεί το δικαίωμα αίτησης ασύλου και το λοιπό διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο περί ανθρώπινων δικαιωμάτων.
«Το να επαινείς τους Έλληνες συνοριοφύλακες για τη χρήση δακρυγόνων και άλλων βίαιων μέσων προκειμένου να εμποδίσουν τη διέλευση στα χερσαία σύνορα και την επίδειξη επικίνδυνης και ενδεχομένως εγκληματικής συμπεριφοράς κατά των αιτούντων άσυλο και μεταναστών στη θάλασσα είναι, με κάθε ειλικρίνεια, ανεύθυνο», δήλωσε η Leicht. «Εάν οι ανώτεροι αξιωματικοί της ΕΕ προτίθενται να κάνουν τα στραβά μάτια σε τέτοιες καταπατήσεις και παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, τότε θα ενθαρρύνουν τέτοιου είδους συμπεριφορές».
Οι ελληνικές αρχές οφείλουν να ενεργήσουν επειγόντως για να περιορίσουν τη βία των πολιτοφυλακών και να πραγματοποιήσουν έρευνα και να μηνύσουν τους υπευθύνους, δήλωσε η Human Rights Watch. Οι ηγεσίες της ΕΕ και της Ελλάδας οφείλουν να καταδικάσουν τέτοιου είδους βία δημοσίως και απερίφραστα και το ποινικό δικαστικό σύστημα οφείλει να προσάγει στη δικαιοσύνη όσους βιαιοπράγησαν.
Οι αξιωματικοί των ελληνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου πρέπει να λάβουν σαφείς οδηγίες ότι η χρήση βίας οφείλει να είναι αυστηρά στο μέτρο της εκάστοτε ανάγκης. Οι αρχές οφείλουν επειγόντως να διερευνήσουν αναφορές για τη χρήση υπερβολικής βίας από αξιωματικούς των ελληνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου και να προσάγουν τους υπεύθυνους στη δικαιοσύνη.
Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και η Ευρωπαϊκή Χάρτα για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα αναγνωρίζουν το δικαίωμα αίτησης ασύλου. Ενώ η Τουρκία επί του παρόντος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων στον κόσμο, κυρίως από τη Συρία, πολλοί αιτούντες άσυλο από την Τουρκία δεν τυγχάνουν αποτελεσματικής προστασίας και η Τουρκία δεν πληροί τα κριτήρια της ΕΕ ως ασφαλής τρίτη χώρα όπου μπορεί να επιστραφεί ένας αιτών άσυλο.
Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να άρει άμεσα την απόφασή της να αναστείλει την πρόσβαση στο άσυλο για άτομα που διέρχονται παράτυπα από τα σύνορά της, να εξασφαλίσει την πρόσβαση στην επικράτειά της για άτομα που αναζητούν προστασία και να διασφαλίσει ότι οποιοσδήποτε χρειάζεται διεθνή προστασία μπορεί να αιτηθεί άσυλο στα σύνορα, δήλωσε η Human Rights Watch.
Η κατάσταση στα ελληνικά νησιά έχει οξυνθεί πολύ λόγω της μεγάλης αύξησης των αφίξεων από τον Ιούλιο 2019, οδηγώντας σε υπερβολικό συνωστισμό στα λεγόμενα «χοτσποτ προσφύγων.» Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από την πολιτική γεωγραφικού περιορισμού των αρχών για την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, που είχε ως σκοπό την επιστροφή των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο στην Τουρκία. Αυτό συνετέλεσε στον διαχρονικό υπερπληθυσμό στα νησιά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να στηρίξει επειγόντως την Ελλάδα για να διασφαλίσει επαρκείς συνθήκες υποδοχής, συμπεριλαμβανομένων στέγης, τουαλετών, τροφίμων και βασικής υγειονομικής περίθαλψης, σε περιοχές όπου έχει εισρεύσει μεγάλος αριθμός αιτούντων άσυλο και μεταναστών.
Η τουρκική κυβέρνηση, επίσης, φέρει την ευθύνη να επιτρέψει στους αιτούντες άσυλο να αιτηθούν προστασία στα σύνορά της, μία κατάσταση που είναι ιδιαιτέρως οξυμένη για τους Σύρους οι οποίοι έχουν εγκλωβιστεί στην περιοχή του Ιντλίμπ, όπου το συριακό καθεστώς και οι ρωσικές δυνάμεις επιδίδονται σε ανελέητους βομβαρδισμούς, με επιθέσεις κατά αμάχων, νοσοκομείων και σχολείων, αναγκάζοντας εκατομμύρια άτομα να τραπούν σε φυγή. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να αυξήσουν τον αριθμό των Σύρων προσφύγων που μπορούν να επανεγκατασταθούν στην Ευρώπη.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΕ οφείλουν να αξιοποιήσουν την εμπειρία που αποκτήθηκε το 2015, στο πλαίσιο του Μηχανισμού Μετεγκατάστασης Έκτακτης Ανάγκης και ομόγνωμα κράτη της ΕΕ οφείλουν, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, να επιταχύνουν και να διεκπεραιώσουν επειγόντως τις αιτήσεις ασύλου και να προβούν στη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο από τα ελληνικά νησιά, μεταξύ άλλων μέσω της χορήγησης θεωρήσεων (visa) για οικογενειακή επανένωση και για ανθρωπιστικούς λόγους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ομόγνωμα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να συνεργαστούν στενά με την Ελλάδα για την εκπόνηση ενός εκτάκτου σχεδίου αποσυμφόρησης για τα ελληνικά νησιά, όπου παραπάνω από 40.000 αιτούντες άσυλο και μετανάστες εγκλωβίζονται σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης, δήλωσε η Human Rights Watch.
«Οι άνθρωποι που είναι παγιδευμένοι στα ελληνοτουρκικά σύνορα δεν επέλεξαν να μετακινούνται. Τρέπονται σε φυγή λόγω συγκρούσεων και διωγμών», δήλωσε η Leicht. «Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις οφείλουν να μάθουν από τα λάθη του παρελθόντος και να παρεμποδίσουν τη δυστυχία, τους θανάτους και το χάος υιοθετώντας διαφανείς πολιτικές με οδηγό την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου».
