(Αθήνα, 10 Ιουλίου 2012) – Η μη αντιμετώπιση εκ μέρους των ελληνικών αρχών του εντεινόμενου κύματος ξενοφοβικής βίας έχει ως αποτέλεσμα οι μετανάστες να φοβούνται να κυκλοφορήσουν στους δρόμους, δήλωσε η Human Rights Watch σε έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα.
Στην 92σέλιδη έκθεση με τίτλο «Μίσος στους δρόμους: Η ξενοφοβική βία στην Ελλάδα», τεκμηριώνεται η απροθυμία των διωκτικών και δικαστικών αρχών να αποτρέψουν τις αυξανόμενες επιθέσεις σε βάρος μεταναστών και να τιμωρήσουν τους δράστες. Παρά τη σαφή επαναληπτικότητα των περιστατικών βίας και την αυξητική τάση που καταδεικνύουν τα στοιχεία, οι αστυνομικές αρχές δεν έχουν κατορθώσει να παρέμβουν αποτελεσματικά με σκοπό την προστασία των θυμάτων και τη λογοδοσία των δραστών, διαπίστωσε η Human Rights Watch. Οι αρχές εξακολουθούν να μην διαθέτουν προληπτική στρατηγική αστυνόμευσης, ενώ τα θύματα αποθαρρύνονται από την υποβολή εγκλήσεων ή μηνύσεων. Μέχρι σήμερα, ουδείς έχει καταδικαστεί βάσει νομοθετικής διάταξης του 2008 που αφορά τα εγκλήματα μίσους.
«Άτομα προερχόμενα από εμπόλεμες ζώνες αποφεύγουν να κυκλοφορήσουν το βράδυ στην Αθήνα λόγω του φόβου ότι θα δεχθούν επίθεση», δήλωσε η Judith Sunderland, ερευνήτρια για τη Δυτική Ευρώπη στη Human Rights Watch. «Η οικονομική κρίση και η μετανάστευση δεν δικαιολογούν την αποτυχία της Ελλάδας να αντιμετωπίσει τη βία που διαρρηγνύει τον κοινωνικό της ιστό».
Σε μια χώρα η οποία διέρχεται βαθιά οικονομική κρίση και στην οποία υπήρξε επί σειρά ετών κακή διαχείριση των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου, συμμορίες Ελλήνων επιτίθενται με τρομακτική συχνότητα σε βάρος μεταναστών και αιτούντων άσυλο στο κέντρο της Αθήνας, καθώς και σε άλλες περιοχές της χώρας, δήλωσε η Human Rights Watch.
Η Human Rights Watch πήρε συνεντεύξεις από 59 άτομα τα οποία ήταν θύματα ή παρ’ ολίγον θύματα ξενοφοβικής επίθεσης, μεταξύ των οποίων και 51 σοβαρές επιθέσεις, στο διάστημα από τον Αύγουστο του 2009 μέχρι τον Μάιο του 2012. Μεταξύ των θυμάτων σοβαρών επιθέσεων ήταν μετανάστες και αιτούντες άσυλο εννέα εθνικοτήτων, καθώς και δύο έγκυες γυναίκες.
Οι περισσότερες επιθέσεις γίνονται βράδυ, σε πλατείες ή κοντά σε αυτές. Οι επιτιθέμενοι κινούνται σε ομάδες και συχνά φορούν σκουρόχρωμα ρούχα, έχοντας καλυμμένα τα πρόσωπά τους με μαντήλια ή κράνη. Ορισμένοι εξ αυτών καταφθάνουν και διαφεύγουν με μοτοσικλέτες. Παρότι δεν σπανίζουν οι επιθέσεις ξυλοδαρμού με γυμνά χέρια, οι επιτιθέμενοι χρησιμοποιούν επίσης συχνά ρόπαλα ή μπουκάλια μπύρας ως όπλα. Στις περισσότερες επιθέσεις, τα θύματα δέχονται προσβολές και υποδείξεις να εγκαταλείψουν την Ελλάδα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι επιτιθέμενοι προβαίνουν ακόμη και σε ληστεία των θυμάτων.
Τουλάχιστον επτά σοβαρές επιθέσεις στην Αθήνα και στην Κρήτη έχουν αναφερθεί στα μέσα ενημέρωσης μόνο από τον Μάιο. Εντούτοις, όπως διαπίστωσε η Human Rights Watch, μεγάλος αριθμός επιθέσεων δεν δημοσιοποιείται ποτέ, μεταξύ των οποίων και η περίπτωση του Sahel Ibrahim, ενός 26χρονου Σομαλού που χρησιμοποίησε η Human Rights Watch ως διερμηνέα.
Ο Ibrahim δέχθηκε επίθεση στις 22 Ιουνίου στον Άγιο Παντελεήμονα, μια συνοικία στο κέντρο της Αθήνας όπου σημειώνονται πολλές επιθέσεις. Πέντε άνδρες γύρω στα 20, όπως ο ίδιος εκτιμά, τον κυνήγησαν και τον χτύπησαν με βαρύ κομμάτι ξύλου. Υπέστη κάταγμα στο χέρι στην προσπάθειά του να προστατεύσει το κεφάλι του κατά τη διάρκεια της επίθεσης.
Ο Ibrahim αναφέρει ότι, παρότι θα μπορούσε να αναγνωρίσει τους δράστες, φοβάται να πάει στην αστυνομία, επειδή είναι μετανάστης χωρίς έγγραφα και επειδή δεν πιστεύει ότι θα βγει κάτι καλό από αυτό. «Δεν πιστεύω ότι [η αστυνομία] μπορεί να με βοηθήσει», δήλωσε ο Ibrahim. «Ξέρουν την κατάσταση, ξέρουν όλα τα προβλήματα. Γιατί ακόμα κάθονται [με σταυρωμένα χέρια]; Πρέπει να μπουν κάποιοι κανόνες. Πρέπει να γίνουν μεγάλα βήματα. Το έχει ανάγκη αυτή η χώρα, το αξίζει αυτή η χώρα».
Η Human Rights Watch κάλεσε τη νέα κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργία του Αντώνη Σαμαρά να λάβει άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της ξενοφοβικής βίας, όπως μεταξύ άλλων:
- Να αναλάβει ηγετικό ρόλο προβαίνοντας στη δημόσια καταδίκη της ξενοφοβικής βίας και να δηλώσει ότι θα επιδεικνύεται μηδενική ανοχή έναντι επιθέσεων βίας σε βάρος μεταναστών προερχόμενων από αυτόκλητες ομάδες πολιτοφυλακής·
- Να αναπτύξει επαρκείς αστυνομικές δυνάμεις σε γνωστές περιοχές υψηλού κινδύνου με σκοπό την αποτροπή επιθέσεων και την επ’ αυτοφώρω σύλληψη των δραστών·
- Να βελτιώσει τον τρόπο διερεύνησης και δίωξης των εγκλημάτων μίσους εκ μέρους των αστυνομικών και εισαγγελικών αρχών, μέσω της παροχής εκπαίδευσης, της βελτίωσης των κατευθυντήριων γραμμών και της δημιουργίας κεντρικής βάσης δεδομένων για την αστυνομία·
- Να διασφαλίσει ότι οι μετανάστες χωρίς έγγραφα δεν θα έρχονται ποτέ αντιμέτωποι με την απειλή της κράτησης ή της απέλασης σε περίπτωση καταγγελίας εγκλήματος μίσους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, δήλωσε η Human Rights Watch. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα οφείλουν να αναλύσουν διεξοδικά το φαινόμενο της ξενοφοβικής βίας στην Ελλάδα και να παράσχουν υλική βοήθεια προς τις ελληνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένης οικονομικής και τεχνικής βοήθειας, προκειμένου να συνδράμουν το έργο τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η σύλληψη αρκετών ατόμων, μεταξύ των οποίων και φερόμενα ως μέλη του ακροδεξιού κόμματος Χρυσή Αυγή, σε σχέση με πρόσφατες επιθέσεις αποτελεί θετική εξαίρεση στον γενικό κανόνα περί αστυνομικής αδράνειας, δήλωσε η Human Rights Watch. Παρότι η αστυνομία είχε λάβει εντολή, με υπουργική εγκύκλιο του 2006, να αποδίδει ειδική προσοχή σε ρατσιστικά εγκλήματα, τα θύματα ανέφεραν επανειλημμένα στη Human Rights Watch ότι η αστυνομία τούς αποθάρρυνε από την υποβολή εγκλήσεων ή μηνύσεων.
Η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι ορισμένοι μετανάστες που δεν διέθεταν έγγραφα και οι οποίοι επιχείρησαν να καταγγείλουν επιθέσεις ενημερώθηκαν από την αστυνομία ότι θα τεθούν υπό κράτηση εάν επιμείνουν στην κίνηση ποινικής έρευνας. Ύστερα από υποδείξεις ότι είναι μάταιη η κίνηση έρευνας εάν δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν με βεβαιότητα τους δράστες, από παραινέσεις να δεχθούν απλώς μια συγνώμη εκ μέρους των δραστών ή από προτροπές να ανταποδώσουν με τον ίδιο τρόπο, πολλά θύματα ξενοφοβικών επιθέσεων απλώς εγκαταλείπουν την προσπάθεια για την αναζήτηση δικαιοσύνης, διαπίστωσε η Human Rights Watch.
Όσοι επιμείνουν στην υποβολή έγκλησης ή μήνυσης πληροφορούνται ότι θα πρέπει να καταθέσουν παράβολο των 100 ευρώ. Η Ελλάδα καθιέρωσε το εν λόγω παράβολο στα τέλη του 2010, προκειμένου να αποθαρρύνεται η υποβολή μηνύσεων για επιπόλαιους λόγους. Η υποχρέωση κατάθεσης του παραβόλου αυτού δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να ισχύει στην περίπτωση ατόμων που καταγγέλλουν εγκλήματα μίσους, δήλωσε η Human Rights Watch.
Μέχρι σήμερα, ουδείς έχει καταδικαστεί για ρατσιστική επίθεση βάσει διάταξης του 2008, με την οποία καθιερώνεται το ρατσιστικό κίνητρο ως επιβαρυντική περίσταση κατά την τέλεση αξιόποινης πράξης. Η δίκη-ορόσημο δύο ανδρών και μίας γυναίκας που κατηγορούνται για την επίθεση με μαχαίρι σε βάρος ενός Αφγανού αιτούντα άσυλο, του Ali Rahimi, ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2011. Η εκδίκασή της έχει αναβληθεί έξι φορές, ενώ αδιευκρίνιστο παραμένει κατά πόσον, στο πλαίσιο της επόμενης ακρόασης, η οποία έχει προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο του 2012, ο εισαγγελέας θα εισηγηθεί την επιβολή της ανώτατης προβλεπόμενης ποινής λόγω της ύπαρξης ρατσιστικού κινήτρου. Στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, η κατηγορούμενη ήταν υποψήφια με τον συνδυασμό της Χρυσής Αυγής, αν και δεν εξελέγη.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ελλάδα έχει καταστεί η κυριότερη πύλη εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τους μετανάστες χωρίς έγγραφα και τους αιτούντες άσυλο από την Ασία και την Αφρική. Η επί σειρά ετών κακή διαχείριση των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου και, πιο πρόσφατα, η βαθιά οικονομική κρίση έχουν αλλάξει τη δημογραφική εικόνα της πρωτεύουσας. Το κέντρο της Αθήνας, ειδικότερα, φιλοξενεί μεγάλο πληθυσμό αλλοδαπών, οι οποίοι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, διαμένοντας σε εγκαταλελειμμένα κτίρια, πλατείες και πάρκα. Οι ανησυχίες για την αύξηση της εγκληματικότητας και την υποβάθμιση του αστικού κέντρου αποτελούν πλέον κυρίαρχο στοιχείο των καθημερινών συζητήσεων, καθώς και του πολιτικού λόγου.
Επονομαζόμενες «ομάδες πολιτών» έχουν συγκροτηθεί σε ορισμένες περιοχές, προκειμένου να «προστατεύσουν» και να «καθαρίσουν» τις συνοικίες. Μία από τις συνοικίες αυτές αποτελεί ο Άγιος Παντελεήμονας, στην καρδιά της Αθήνας, όπου «πολίτες» προχώρησαν πριν από μερικά χρόνια στο σφράγισμα τοπικής παιδικής χαράς, σε πλατεία παρακείμενη σε μεγάλη εκκλησία, προκειμένου να εμποδίσουν τη συνάθροιση αλλοδαπών εκεί. Το λουκέτο είναι ακόμη στην πόρτα.
Τα τελευταία χρόνια, κόμματα με εθνικιστική και ακροδεξιά ιδεολογία, όπως η Χρυσή Αυγή, έχουν αυξήσει σε μεγάλο βαθμό τη δύναμη και τη δημοτικότητά τους, εκμεταλλευόμενα κυρίως το αντιμεταναστευτικό αίσθημα. Έχοντας καταλάβει μία έδρα στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας το 2010, η Χρυσή Αυγή έλαβε ικανό ποσοστό ψήφων στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου του 2012, ώστε να διασφαλίσει για πρώτη φορά την είσοδό της στη Βουλή. Θα καταλάβει 18 έδρες (επί συνόλου 300).
Παρότι δεν υπάρχουν γνωστές αναλύσεις της αστυνομίας ή δικαστικές αποφάσεις που να συσχετίζουν τις ομάδες πολιτών ή την Χρυσή Αυγή με τις ομάδες που εξαπολύουν βίαιες επιθέσεις κατά μεταναστών και αιτούντων άσυλο, υπάρχουν ωστόσο κάποια στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι δράστες είναι μέλη αυτών των ομάδων ή συνδέονται με αυτές. Στα στοιχεία αυτά συγκαταλέγεται η διασύνδεση της κατηγορουμένης στην υπόθεση Rahimi με τη Χρυσή Αυγή, καθώς και η σύλληψη μελών της ως υπόπτων για συμμετοχή σε σειρά επιθέσεων.
Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία για τα εγκλήματα μίσους είναι παντελώς αναξιόπιστα, δήλωσε η Human Rights Watch. Σε ολόκληρη την επικράτεια, η ελληνική πολιτεία κατέγραψε μόλις δύο εγκλήματα μίσους το 2009 και μόνο ένα το 2008. Τον Μάιο, ωστόσο, έλληνας αξιωματούχος δήλωσε στη Human Rights Watch ότι εννέα υποθέσεις από το 2011 στην Αθήνα τελούσαν υπό διερεύνηση ως πιθανά εγκλήματα μίσους. Μη κυβερνητικές οργανώσεις και ειδησεογραφικές αναφορές συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας. Δίκτυο παρακολούθησης, συγκροτούμενο από μη κυβερνητικές οργανώσεις και υπό τον συντονισμό του Γραφείου του Ύπατου Αρμοστή για τους Πρόσφυγες και της ανεξάρτητης Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, κατέγραψε 63 περιστατικά στο διάστημα από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2011 στην Αθήνα και στην Πάτρα.
«Οι επιθέσεις σε βάρος μεταναστών και αιτούντων άσυλο έχουν σκοπό να στείλουν ένα μήνυμα: είστε ανεπιθύμητοι εδώ, φύγετε», δήλωσε η κ. Sunderland. «Για να τερματιστούν αυτά τα φαινόμενα βίας, η πολιτεία οφείλει να στείλει ένα εξίσου ηχηρό μήνυμα: η ξενοφοβική βία δεν έχει θέση σε μια δημοκρατική κοινωνία, και οι δράστες θα τιμωρούνται».
