(Βρυξέλλες) - Η αποτυχία της ελληνικής κυβέρνησης να ανταποκριθεί στην υπόσχεσή της για αναδιαμόρφωση του ελαττωματικού συστήματος ασύλου της χώρας, καθιστά επιτακτική την ανάγκη παρέμβασης από την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δήλωσε η Human Rights Watch σήμερα.
Η έναρξη ισχύος του προεδρικού διατάγματος το οποίο θα εισήγαγε επείγουσες αλλαγές στο σύστημα ασύλου- ήδη είχε αναβληθεί για την 1 Σεπτεμβρίου 2010- αναβλήθηκε, μετά την πρόσφατη ανασυγκρότηση της κυβέρνησης, για άλλη μια φορά για αρκετούς μήνες αργότερα. Η ριζική αναδιαμόρφωση του συστήματος ασύλου είναι πλέον απίθανο να υλοποιηθεί πριν το τέλος του 2011 στην καλύτερη περίπτωση.
"Παρά τις επίσημες δεσμεύσεις της, η Ελληνική Κυβέρνηση έχει αποτύχει παταγωδώς να ανταποκριθεί στις πιο θεμελιώδεις υποχρεώσεις της να προστατεύσει τους πρόσφυγες" δήλωσε ο κος Bill Frelick, Διευθυντής τους Προγράμματος Προσφύγων της Human Rights Watch. "Η Ύπατη Αρμοστεία έχει την εντολή να προστατεύει τους πρόσφυγες κάθε φορά που μία κυβέρνηση είτε αδυνατεί είτε είναι απρόθυμη. Η Ύπατη καλείται αυτή τη στιγμή να παρέμβει και να αναλάβει η ίδια την εξέταση των αιτήσεων ασύλου."
Το προεδρικό διάταγμα, η έναρξη ισχύος του οποίου καθυστερεί, θα εστίαζε στην εκκαθάριση των περισσότερων από 45.000 εκκρεμών υποθέσεων που έχουν συσσωρευθεί και θα διόρθωνε την ελαττωματική διαδακασία προσφυγής εκείνων των αιτούντων των οποίων το αίτημα είχε απορριφθεί σε πρώτο βαθμό, όμως δεν θα εισήγαγε πιο θεμελιώδεις αλλαγές. Το διάταγμα αυτό πρέπει να εγκριθεί από το νέο Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, το Υπουργείο Οικονομικών, το Συμβούλιο της Επικρατείας και τον Πρόεδρο, πριν τεθεί σε ισχύ.
Ουσιαστικές αλλαγές αναμένονταν ότι θα εισάγονταν μέσα στο 2011, με στόχο τη δημιουργία ενός λειτουργικού συστήματος ασύλου, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία μιας νέας ανεξάρτητης υπηρεσίας εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και μιας πιο αποτελεσματικής διαδικασίας προσφυγών. Ωστόσο και αυτές είναι πιθανό ότι θα καθυστερήσουν τώρα, δήλωσε η Human Rights Watch.
"Η αναβολή των πολυαναμενόμενων επειγουσών αλλαγών σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν βρίσκεται καν στο πρώτο στάδιο διόρθωσης ενός συστήματος ασύλου που χρήζει ολοκληρωτικής αναδιαμόρφωσης." δήλωσε ο κος Frelick.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται και αυτή να συνεχίσει τις πιέσεις στην Ελλάδα και να στηρίξει την παρέμβαση της Ύπατης Αρμοστείας, δήλωσε η Human Rights Watch. Η Επιτροπή έχει ήδη κάνει το πρώτο βήμα, να καταστήσει την Ελλάδα υπόλογη για παραβίαση κοινοτικού δικαίου,με την αποστολή δύο προειδοποιητικών επιστολών σύμφωνα με τη λεγόμενη "διαδικασία παράβασης", που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραπομπή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι επιστολές αυτές στάλθηκαν στις 3 Νοεμβρίου 2009 και στις 24 Ιουνίου 2010.
Η Ελλάδα κατέθεσε πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης, που περιγράφει το πρόγραμμα αναδιαμόρφωσης που ετοιμάζει η κυβέρνηση. Το Σχέδιο Δράσης ωστόσο, δεν πρόκειται να βελτιώσει την κατάσταση των αιτούντων άσυλο όσο οι πραγματικές αλλαγές βρίσκονται σε στασιμότητα, εξήγησε η Human Rights Watch. Εν όψει των νέων καθυστερήσεων, η Επιτροπή καλείται να στείλει αιτιολογημένη γνώμη στην Ελλάδα εντοπίζοντας τους συγκεκριμένους τομείς που χρήζουν βελτίωσης. Μια τέτοια αιτολογημένη γνώμη θα αποτελούσε και το επόμενο βήμα στη διαδικασία παράβασης.
"Το σχέδιο δράσης είναι κενή ρητορική όσο οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν πραγματική ευκαιρία να λάβουν προστασία," δήλωσε ο κος Frelick. "Η Επιτροπή θα πρέπει να κρίνει την Ελλάδα βάσει των πράξεών της."
Η Ελληνική κυβέρνηση έχει επανειλημμένως υποσχεθεί να αναθεωρήσει το σύστημα ασύλου και να στηρίξει αυτούς που χρήζουν προστασίας. Η δηλωθείσα ωστόσο βούληση αναθεώρησης συνέπεσε με την οικονομική κρίση, γεγονός που κλόνισε τη δυνατότητα πραγματοποίησης των υποσχέσεων.
Η Human Rights Watch έφερε στο φως το μέγεθος της κρίσης με την έκθεσή της: "Χωρίς καταφύγιο: Μετανάστες στην Ελλάδα" το Νοέμβριο του 2009.
Η χώρα έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά χορήγησης προσφυγικού καθεστώτος στην Ευρώπη. Το 2009 χορήγησε προσφυγικό καθεστώς σε μόλις 0.04% των αιτούντων σε πρώτο βαθμό -δηλαδή σε περίπου 11 ανθρώπους από τους 30,000 που έκαναν αίτηση ασύλου. Τον Ιούλιο του 2009 κατήργησε τη διαδικασία προσφυγής με αποτέλεσμα οι αιτούντες των οποίων οι αιτήσεις είχαν απορριφθεί να μην έχουν κάποιο τρόπο να προσφύγουν κατά της αρνητικής πρωτοβάθμιας απόφασης και η Ύπατη να ανακαλέσει την επίσημη συμμετοχή της στη διακασία ασύλου.
Το να καταθέσει κανείς αίτηση ασύλου είναι πολύ δύσκολο και οι συνεντεύξεις διεξάγονται κατά τρόπο συνοπτικό, συχνά χωρίς πιστοποιημένο διερμηνέα και από ανειδίκευτους αστυνομικούς υπαλλήλους. Επιπλέον, η παροχή καταλύμματος ή άλλου είδους κρατικής βοήθειας στους αιτούντες είναι σχεδόν μηδαμινή με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να ζουν στην ένδεια και στους δρόμους.
Οι ευάλωτες ομάδες δέχονται τα μεγαλύτερα πλήγματα. Ασυνόδευτα παιδιά, για παράδειγμα, αφήνονται στην τύχη τους και κινδυνεύουν να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης. Κάποιοι αιτούντες στην Ελλάδα έχουν προβεί σε δραματικές κινήσεις για να σωθούν από την κατάντια αυτή. Μία ομάδα Ιρανών έκανε απεργία πείνας προκειμένου να ζητήσει να αναγνωριστούν σαν πρόσφυγες. Η Ελληνική Κυβέρνηση τους αναγνώριζε σαν πρόσφυγες μόνο αφού η υγεία του ενός είχε επιδεινωθεί σοβαρά.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει διπλό βάρος και λόγω της γεωγραφικής της θέσης και λόγω του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ, βάσει του οποίου η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία θα εισέλθει ένας αιτών άσυλο, είναι υπεύθυνη για την εξέταση της αίτησής ασύλου του. Τα δαχτυλικά αποτυπώματα των αλλοδαπών περνιούνται σε μια ευρεία ευρωπαϊκή βάση δεδομένων ώστε να μπορεί να εντοπίζεται κάθε φορά η χώρα εισόδου.
Αυτός ο κανονισμός βαρύνει ιδιαίτερα τις χώρες εκείνες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης και κυρίως την Ελλάδα. Η Ελλάδα αυτή την στιγμή αντιμετωπίζει πάνω από 10,000 αιτήσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών που επιθυμούν να επιστρέψουν αλλοδαπούς και αιτούντες άσυλο. Παράλληλα συνεχίζει να δέχεται μεγάλη εισροή μεταναστών και προσφύγων. Από τους 106,200 αλλοδαπούς που εισήλθαν παράνομα στην Ευρώπη το 2009, 75% περίπου μπήκε μέσα από την Ελλάδα- σύμφωνα με το περιοδικό The Economist, το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 80% τους πρώτους μήνες του 2010.
Η Βελγική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδιώκει αυτή την εποχή τη συναίνεση των άλλων κρατών για μια μικρή αλλά σημαντική τροποίηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, την οποία πρότεινε η Επιτροπή και η οποία θα επέτρεπε την προσωρινή αναστολή των επιστροφών βάσει Δουβλίνο ΙΙ σε περίπτωσεις κρίσεων. Ωστόσο η πρόταση αυτή έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση κάποιων κρατών- μελών.
Αυτή την εποχή πάνω από 750 αιτήσεις για επιστροφή αλλοδαπών στην Ελλάδα έχουν εμποδιστεί με παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ ακόμα περισσότερες εκκρεμούν ενώπιον εθνικών δικαστηρίων σε όλη την Ευρώπη. Στις αποφάσεις τους να σταματήσουν την επιστροφή αλλοδαπών στην Ελλάδα τα δικαστήρια, όλο και πιο συχνά, αναφέρονται σε αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με το δυσλειτουργικό σύστημα ασύλου στην Ελλάδα και στην έλλειψη στήριξης όσων αναζητούν προστασία. Ωστόσο σε περίπτωση που η Ελλάδα αναθεωρήσει το σύστημα ασύλου της και προσφέρει στήριξη στους αιτούντες, τα δικαστήρια θα είναι πιο πρόθυμα να εγκρίνουν επιστροφές βάσει Δουβλίνο ΙΙ, επιδεινώνοντας όμως το βάρος που ήδη φέρει η χώρα.
"Η Ελλάδα είναι σοβαρά υπερφορτωμένη και κατά τρόπο άδικο," δήλωσε ο κος Frelick. "Τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να της το αναγνωρίσουν, να σταματήσουν να επιστρέφουν αλλοδαπούς στην Ελλάδα και να τροποποιήσουν τον Κανονισμό του Δουβλίνο. Αν δεν γίνει αυτό, τα όποια οφέλη αποφέρει η οποιαδήποτε αναδιαμόρφωση στην Ελλάδα, θα υπονομεύεται από τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό επιστροφών από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες".
