Skip to main content

Узбекистон: Инсон Хукуклари Химоячиси Андижонда Хибсга Олинган

Хукук Химоячиларга Карши Таъзиклар Намойишдан Сунг Купайган

Хьюман Райтс Вотчнинг айтишича Узбекистон хукумати Андижонда хибсга олинган таникли инсон хукуклари химоячиси Саиджайон Зайнабитдиновни дархол озодликка чикариши керак. Зайнабитдинов 21 Май кунидан бери камокхонада ушлаб турилибди. Унга карши куйилган айбловлар ноаник булсада, афтидан унинг хибсга олиниши якинда Андижонда булиб утган намойишлар ва хукуматнинг уларга карата ут очганлиги борасида очик ойдин сузлаганлиги билан боглик.

Унинг хибсга олиниши Андижондаги ходисалардан сунг инсон хукуклари химоячилари ва бошкаларга каратилган таъзиклар кучайётганлигидан далолат беради ва жиддий хавотирга сабаб булмокда.

Зайнабитдиновни химоя килиш учун хукумат томонидан тайинланган химоячи кеча унинг оиласи билан учрашиб унинг хибсга олинганлигини тасдиклаган. Зайнабитдинов Андижонда жойлашган «Аппеляция» инсон хукуклари ташкилотининг раиси.

«Биз Саиджахон Зайнабитдиновнинг такдиридан ута хавотирдамиз», дейди Холи Карнер, Хьюман Райтс Вотчнинг Оврупа ва Урта Осиё булиминг бошлиги. «Унга карши куйилган айбловларни мустакил хайъат текширгунча Узбекистон хукумати уни зудлик билан озод килиши керак.»

Узбекистон хукумати йиллар мобайнида махбусларни кийнокка солиш ва хибсга олинганларга карши процессуал коидабузарликларга йул куйишда айбланиб келади, шунингдек хукук химоячилари ва сиёсий мухолифатчиларга карши каттик-кул булиш холатлари тез-тез учрайди.

Зайнабитдинов 21 Май куни Уш шахрига бориб келганидан сунг гойиб булган ва унинг оиласи унинг каердалигини уч кун давомидан билмаган. Зайнабитдинов, душанба куни бир кариндоши билан телефон оркали богланиб ундан хавотир олмасликларини сураган ва «хануз Ошдалигини» айтган. Бирок, унинг оиласи билан душанба куни, айтилган телефон сухбатдан сунг учрашган химоячиси унинг хибсга олинганини ва Ички Ишлар Булимининг махаллий идорасида сакланаётлигини тасдиклаган.

Хукумат Зайнабитдиновнинг каердалигини яшириш максадида уни кариндоши билан телефон оркали богланишга мажбур килган деган шубхалар хавотирга солмокда.

Зайнабитдинов Андижондаги намойишларни ва харбийларнинг одамларга карата ут очганини уз кузи билан курганлигини айтган. Катор оммавий ахборот воситалари вокеани ёритишда хамда инсон хукуклари, сиёсат ва иктисодий нуктаи назардан мамлакатдаги вазиятни тушунтиришда унинг сузлардан иктибозлар келтирган.

«Хукумат узбошимча хибсга олиш ва таъзик утказиш йули билан фаолчиларни гапиртирмасликка харакат килмокда», дейди Картнер. «Халкаро хамжамият Узбекистон хукуматини Зайнабитдинов ва бошка хукук химоячиларнинг хавфсизлигини таъминлашга чакириши лозим.»

Зайнабитдинов «исломий экстремизмда» айбланаётган Акромия гурухи аъзоларининг махкама ишини якиндан кузатиб келган. Акромия акидаси 1999 йили аксил-конституциявий амалиётларда айбланиб 17 йилга камок жазосига хукм килинган андижонлик Акром Йулдошевнинг дин тугрисидаги ёзган китобидан таъсис топган. Йулдошев барча мусулмонларни Ислом динининг конунлари буйича яшашга ва даромадларининг бир кисмини ночор оилаларга садака килишга чакирган. Зайнабитдинов 13 Май кунидаги намойишларга сабаб булган 23 тадбиркорларнинг махкама ишида фаол иштирок этган.

Утган декабр ойида Зайнабитдинов бир гурух хукук-тартибот органлари ходимлари билан биргаликда Тошкентдаги АКШ элчихонаси томонидан молияланиб Америка Кушма Штатларига уюштирилган сафарда катнашган. Бундай сафардан максад нодавлат ташкилотлар билан хукук-тартибот органлари ходимлари уртасидаги хамкорликни ривожлантириш булган.

Зайнабитдиновнинг хибсга олиниши хукумат томонидан хукук химоячиларига карши утказилаётган кенг репрессиянинг бир кисмидир. «Эзгулик» инсон хукуклари гурухининг Андижондаги булимидан келаётган хабарларга кура хукумат кучлари гурухнинг икки вакилини Андижонда содир этилган фожеани мустакил текширув олиб бораётган пайтда калтаклаганлар. Улугбек Бакиров ва Фазлиддин Гофуров Андижондаги намойишларга шохид булган ва халок булганларнинг оилалари билан сухбатлашгани кетаётган пайтда номери йук машинада уларнинг изига тушган уч киши томонидан тухтатилганлар.

Эзгулик вакилларига кура, оддий кийим кийган уч киши машинадан чиккач Бакиров ва Гофуровдан каёкка кетишётганини сураган. Улардан бири Бакировга мушт ташлаган. Гофуров уртага тушгач учала киши уни хам калтаклаган, натижада Гофуров чап елкасидан жарохатланган ва мияси лат еган.

Хукумат бошка вилоятлардаги хукук химоячиларга хам таъзик утказмокда. Душанба куни Жиззах вилояти бош прокурори махаллий хукук химоячиларини «йигилишга» чакиртирган.

Узбекистон Инсон Хуклари Жамиятининг аъзоси Бахтиёр Хамроевнинг Хьюман Райтс Вотчга айтишича душанба куни кечги соат 9:30 Жиззак шахри прокурори, Болтак Усмонов унинг уйига кунгирок килиб унинг дархол идорага келишини талаб килади. Хамроев идорага расмий хужжатсиз бормаслигини айтган. Икки соатдан кейин милиция ходими Хамроевнинг уйига бориб ордер хужжатини курсадати ва эртаси куни соат 7да идорага бориши кераклигини айтади. Хужжатда нима учун прокурорнинг идорасига чакирилганининг сабаблари келтирилмайди.

Хамроевнинг айтишича бошка хукук химоячилари хам шунга ухшаш буюрук олишган. Душанба куни Мустакил Узбекистон Инсон Хукуклари Жамиятининг аъзоси Уткам Пардиев ва УИХЖ аъзоси Мамулжон Азимовлар хам махаллий прокурор идорасига чакиртирилган.

Утган хафта Жиззак вилояти хокими якин утмишда норозилик намойишларни утказган Жиззахлик дехконларни Андижондаги намойишларга тахлика килмасликда огохлантирган.

Пойтахт Тошкентда эса Андижонда хукумат кучлари намойишчиларга карата ут очганига норозилик билдириб пикетга йул олган бир неча хукук химоячиси хукумат кучлари томонидан узбошимча кулга олинганлар.

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.

Region / Country