Ang kahimtang sa tawhanong katungod sa Pilipinas nilambo og gamay ubos ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. Nagpadayon ang mga pagpatay sa “gubat kontra droga” nga halos dili masilotan ang responsable apan dili kaayo kanunay nga nahitabo. Apan ang gobyerno nagdumili gihapon nga motabang sa imbestigasyon sa International Criminal Court sa posibleng mga krimen batok sa katawhan. Bisan pa sa mga pasalig ni Marcos ngadto sa internasyonal nga komunidad nga iyang unahon ang tawhanong katungod, ang mga abuso sama sa mga pagpatay nga dili subay sa balaod, pinugos nga pagkahanaw, ug pagpanghasi ug pagpanghadlok sa mga kritiko pinaagi sa “red-tagging” nahitabo gihapon.
Mga Pagpatay nga Dili Subay sa Balaod
Ang mga pagpatay nga dili subay sa balaod, kasagarang gihimo sa kapulisan panahon sa mga ronda kontra droga ug sa mga wala mailhing tig-atake, nagpadayon sa Pilipinas sa tibuok 2024. Ang pagmonitor nga gibuhat sa Dahas nagpakitang 332 ang gipatay sa Pilipinas gikan Enero hangtud Nobyembre 15, 2024, nga mga pwersang pangseguridad ang responsable sa sobra 50 porsiyento sa mga pagpatay. Sukad nga nilingkod si Marcos niadtong Hulyo 1, 2022, 841 na ang namatay sa mga pagpatay nga lambigit sa droga.
Laing mga pagpatay sa gitawag nga death squads o binayrang mga tigpatay—kasagaran duha ka tawong nagasakay og mga motorsiklo—kanunayng nahitabo sa Metro Manila ug ubang syudad. Uban sa piliay nga gitakda alang sa 2025, ang politikal nga kabangis nga nagpuntirya sa mga lokal nga opisyales nisaka sa ulahing unom ka bulan sa 2024.
Sa Agosto, ang Kongreso naghimog mga hiniusang pagdungog kabahin sa mga pagpatay nga dili subay sa balaod sa “gubat kontra droga” ug kung ang salapi gikan sa droga ug ilegal nga sugal gigamit ba sa kanhing administrasyon ni Presidente Rodrigo Duterte aron igasto alang sa mga pagpatay nga hinimoan sa kapulisan. Ang kanhing mga opisyales sa kapulisan naghingalan kang Duterte ug ubang opisyales sa kapulisan sa pagpatay sa gidudahang “drug lords” samtang anaa sa bilanggoan. Laing duha ka testigo nagpamatuod nga sila gihadlok aron maghimog mga bakak nga pasangil batok sa nag-unang kritiko ni Duterte, si kanhi senador Leila de Lima, kinsa, isip resulta, nabilanggo sulod sa duolan pito ka tuig.
Pinugos nga Pagkawala
Ang Karapatan, usa ka grupong human rights, nagtaho nga 14 ka tawo ang pinugos nga nahanaw ubos ni Presidente Marcos, apil ang upat ka bag-ong kaso sa 2024. Ang ulahing mga biktima sila si James Jimenez, ang igsoon sa usa ka pangulo sa komunistang kalihukan, ug iyang higala nga si Felix Salaveria Jr., kinsa giingong gidagit sa Tabaco City sa Hatungang Pilipinas sa Agosto. Ang mga biktima sa pinugos nga pagkahanaw kasagaran mga aktibista, lakip ang mga tigpanalipod sa mga katungod sa yuta ug kalikupan.
Ang Pilipinas wala nakapirma o niaproba sa International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance. Ang Kongreso nipasar og balaod batok sa pinugos nga pagkahanaw sa 2012, apan ang kagamhanan sa Pilipinas wala pa nakapatuman sa balaod ug napakyas sa paggahin og pondo aron ipatuman kini.
Red-Tagging, Terror-Tagging sa mga Aktibista
Red-tagging, ang pag-akusar sa mga indibidwal ug organisasyon isip mga komunista o tig-simpatiya sa mga komunista, nagpabiling usa ka seryosong problema. Ang maong hinimoan nakapakunhod sa luna alang sa kagawasan sa pagpadayag ug asosasyon, nga maoy gigamit sa mga opisyal sa gobyerno ug mga naglihok alang kanila aron hadlokon ang mga kritiko. Ang red-tagging, nga kanunay nahitabo sa internet ug sa medya, kasagarang mosangpot ngadto sa pisikal nga kabangis. Sa bag-o lang nga nangaging katuigan, ang mga puntirya nagkalapad gikan sa mga walhong aktibista ngadto sa mga lider sa Lumad, mga tigpanalipod sa mga katungod sa yuta, ug mga magtutudlo. Ang mga lider sa pamuo gipanghasi usab sa mga ahente sa gobyerno tungod sa mga kalihukang pang-unyon.
Ang National Task Force on Ending the Local Communist Armed Conflict, ubos sa buhatan sa presidente ug gidumala sa National Security Council, mao ang nag-unang ahensiyang responsable sa pagkusog sa red-tagging. Sa usa ka desisyon sa Mayo, ang Korte Suprema nagdeklara nga ang red-tagging “nagahulga sa katungod sa kinabuhi, kagawasan, ug kasegurohan,” ang unang panahon nga ang red-tagging gitin-aw sa pamalaod sa Pilipinas.
Gipakusog usab sa mga otoridad sa Pilipinas ang paggamit sa ilang mga gahum ubos sa Anti-Terror Act nga mosang-at og mga kaso – kasagaran alang sa pasangil nga paghatag og pondo alang sa terorismo – batok sa mga aktibista ug grupong civil society, usa ka lakang labaw sa red-tagging nga naila isip “terror-tagging.” Pipila ka indibidwal ang nag-atubang og mga kaso sa korte, bisan pag dili momenus sa 22 ka kaso ang gitaktak sa pagkawalay basehan. Sa Mayo, usa ka korte ang nikonbikto kang child-rights activist Maria Salome Ujano sa paghatag og pondo alang sa terorismo, ang ikaduhang aktibista nga nakit-ang sad-an sa maong kaso.
Mga Atake Batok sa mga Tigbalita, Kagawasan sa Pagpadayag
Ang Pilipinas nagpabiling usa sa mga pinakakuyaw nga lugar sa kalibutan alang sa mga tigbalita. Sa Setyembre, si kanhi gobernador sa Palawan Joel Reyes niampo ngadto sa mga awtoridad tungod sa giingong pagmando sa pagpatay sa usa ka tigbalita ug tigpanalipod sa kalikupan niadtong 2011. Sa Mayo, usa ka korte sa Manila ang nagsentensiya sa giingong nagpusil-patay niadtong 2022 sa magbisibya nga si Percival Mabasa ngadto sa 16 ka tuig nga pagkabilanggo. Bisan pa niana, ang giingong utok sa pagpatay padayong gipangita. Sa Abril, gidakop sa kapulisan ang mga suspek sa pagpatay sa magsisibyang si Juan Jumalon sa 2023, kinsa gipusil-patay samtang nagasibya sa kahanginan.
Sa Hulyo, giabswelto sa usa ka korte si Nobel Prize laureate Maria Ressa ug ang iyang news website Rappler sa ilang katapusang kasong paglikay sa buhis nga gipasaka sa administrasyong Rodrigo Duterte.
Si Irene Khan, ang United Nations special rapporteur sa kagawasan sa pagpadayag, nibisita sa Pilipinas sa Pebrero ug nihimog daghang rekomendasyon, apil ang para sa gobyerno nga magmugna og usa ka special prosecutor aron mogunit sa mga pagpatay sa medya.
Pagpasakag mga Kaso, Pagdakop, ug Pagbilanggo sa mga Kritiko
Human sa duolan pito ka tuig nga pagkabilanggo sa kapulisan, si kanhi senador Leila de Lima, ang nag-unang kritiko sa “giyera kontra droga” ni Duterte sa katapusan gibuhian ubos sa piyansa sa Nobyembre 2023. Pagkahuman, ang korte nitaktak sa mga nahibiling tumo-tumong kaso batok kaniya sa Hunyo. Si de Lima ang pinakaprominenteng puntirya sa paningkamot sa kagamhanang Duterte nga wagtangon ang pagsaway pinaagi sa pagsang-at og mga kasong nagsumikad sa politikal nga motibo, usa ka binuhatang nagpadayon ubos sa administrasyong Marcos.
Sa Hulyo, usa ka korte sa habagatang Pilipinas nikonbikto sa duha ka walhong magbabalaod ug 11 ka magtutudlo sa giingong pag-abuso sa kabataan tungod sa pagluwas sa mga batang Lumad gikan sa lugar diin nahitabo ang mga operasyong militar batok sa mga rebeldeng komunista. Samtang ang mga pasangil sa pag-abuso sa kabataan angay nga imbestigahan ug ikiha sigun sa merito niini, molutaw nga ang mga kaso nagsumikad sa politikal nga motibo. Sa Agosto, ang kapulisan nidakop ug nibilanggo sa upat ka aktibistang tigpanalipod sa mga katungod sa yuta ug kalikupan tungod sa giingong ilegal nga paghupot sa mga armas ug eksplosibo. Ang upat nag-ingon nga sila gitortyur samtang anaa sa detensyon.
Si Frenchie Mae Cumpio, usa ka community journalist sa Tacloban City sa hatungang Pilipinas kinsa nitaho sa giingong mga abusong militar, nagpabiling gibilanggo sa kapulisan upat ka tuig human siya gidakop. Siya nag-atubang sa kasong ilegal nga paghupot sa mga armas ug eksplosibo apan wala pa gitaral sa hukmanan.
Tulubagon ug Hustisya
Gamay lang ang nakab-ot kung hisgutan ang tulubagon alang sa mga pagpatay sa “gubat kontra droga,” bisan pa nga upat ka pulis ang nakonbikto sa Hunyo alang sa pagpatay sa usa ka amahan ug iyang anak. Laing tulo ka kaso lamang ang nisangpot sa pagkonbikto sa mga pulis alang sa mga pagpatay nga dili subay sa balaod. Ang imbestigasyon sa International Criminal Court sa posibleng mga krimen batok sa katawhan diha sa “gubat kontra droga” nagpadayon, bisan pa nga ang administrasyong Marcos nagdumili sa pakigtinabangay sa korte.
Ang United Nations Joint Program on Human Rights in the Philippines, nga naghatag og technical cooperation ngadto sa kagamhanan sa Pilipinas isip tubag sa “gubat kontra droga,” natapos sa Hulyo. Ang gobyerno nidayeg niini isip usa ka kalamposan ug nisaad nga ipadayon ang mga nakab-ot niini pinaagi sa pagmugna og usa ka “human rights super body.” Apan ang mga kapunungang civil society nanghinaway sa programa kay napakyas kini sa pagmugnag tulubagon alang sa mga seryosong pagyatak sa tawhanong katungod. Sa Marso, ang European Union ug ang Pilipinas nagpahibalo sa pagpadayon sa mga negosasyon alang sa gawasnong patigayon human kini gisuspenso sa 2017 tungod sa kabalaka mahitungod sa mga pagpatay lambigit sa “gubat kontra droga.”
Sa unang higayon, ang Kongreso sa Pilipinas nagdesisyong imbestigahan ang liboang mga pagpatay nga dili subay sa balaod sa “gubat kontra droga.” Sa mga pagdungog gikan Agosto hangtud Nobyembre, ang mga opisyales sa kapulisan nagbutyag nga ang administrasyong Duterte nagsugo sa pagwagtang sa mga suspek sa droga, apil ang tulo ka Intsek nga drug lords kinsa gipatay—giingong sa mando ni Duterte—samtang anaa sa detensyon.
Reporma sa Polisiya sa Droga
Sa Hulyo, ang gobyerno nagpahigayon og summit nga nagtigom sa importanteng nga ahensya sa gobyerno ug UN kauban ang civil society ug harm reduction groups aron hisgotan ang reporma sa polisiya sa droga, apil ang pag-usab sa kasamtangang balaod kontra droga. Samtang niuyon ang gobyerno nga kinahanglan ang reporma, uban sa anunsiyo ni Presidente Marcos nga usabon ang sumbanan niini, nagpabiling dili klaro unsaon sa gobyerno pag-usab ang kasamtangang mga balaod ug polisiya nga nagpaluyo sa kapintas sa “gubat kontra droga.”
Mga Balaod Mahitungod sa Diskriminasyon, Relasyong Sibil ug Diborsyo
Ang Kongreso napakyas sa pagpasar og balaodnon nga magdili sa diskriminasyon nga gibase sa oryentasyong sekswal, gender identity, ug mga kinaiyang sekswal, ingon man sa pagpasar og usa ka balaodnon mahitungod sa relasyong sibil nga manalipod sa pipila ka katungod alang sa mga magtiayong susama ang seks. Sa Mayo, ang mga magbabalaod nipasar og usa ka balaodnon nga maglegalisa sa diborsyo sa Pilipinas, nagaabli sa posibilidad nga mapasar sa hingpit ang balaod sa dili madugay.