Skip to main content

Ελλάδα: Καταχρηστικές πρακτικές καταστολής εναντίον των μεταναστών

Επιχειρήσεις «σκούπα», παρεμβατικές σωματικές έρευνες, αυθαίρετη κράτηση

(Αθήνα) – Η αστυνομία στην Αθήνα προβαίνει σε καταχρηστικούς ελέγχους εξακρίβωσης στοιχείων και σωματικές έρευνες, ενώ έχει επίσης θέσει υπό κράτηση δεκάδες χιλιάδες άτομα στο πλαίσιο επιχειρήσεων καταστολής της παράτυπης μετανάστευσης, δήλωσε η Human Rights Watch σε έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα.

Η 62σέλιδη έκθεση με τίτλο «Ανεπιθύμητοι επισκέπτες: Καταχρηστικές πρακτικές της Ελληνικής Αστυνομίας κατά των μεταναστών στην Αθήνα» καταγράφει συχνούς αστυνομικούς ελέγχους σε άτομα με εμφάνιση αλλοδαπού, αδικαιολόγητη έρευνα των προσωπικών αντικειμένων τους, προσβολές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σωματική κακοποίηση. Πολλά άτομα κρατούνται για ώρες στα αστυνομικά τμήματα εν αναμονή της εξακρίβωσης του νομικού καθεστώτος τους.

«Φαντάζει σαν σκληρή ειρωνεία το γεγονός ότι οι αρχές έδωσαν στις επιχειρήσεις «σκούπα» το όνομα Ξένιος Ζευς, από το προσωνύμιο του θεού της φιλοξενίας κατά την αρχαιοελληνική μυθολογία», δήλωσε η Eva Cossé, ειδική επί θεμάτων που αφορούν την Ελλάδα στη Human Rights Watch και συντάκτρια της έκθεσης. «Στην πραγματικότητα, όμως, η επιχείρηση “Ξένιος Ζευς” είναι κάθε άλλο παρά φιλόξενη απέναντι στους μετανάστες και αιτούντες άσυλο, οι οποίοι υποβάλλονται τακτικά σε εξακρίβωση στοιχείων, σωματική έρευνα και κράτηση εξαιτίας της εμφάνισής τους και μόνο».

Στο διάστημα από τον Αύγουστο του 2012, οπότε ξεκίνησε η επιχείρηση «Ξένιος Ζευς», έως τον Φεβρουάριο του 2013, η αστυνομία προσήγαγε σχεδόν 85.000 αλλοδαπούς σε αστυνομικά τμήματα για εξακρίβωση του καθεστώτος τους ως μεταναστών. Το ποσοστό των ατόμων για τα οποία διαπιστώθηκε ότι βρίσκονται παράνομα στην Ελλάδα δεν υπερβαίνει το 6%, γεγονός που υποδηλώνει ότι η αστυνομία απλώνει υπερβολικά τα δίχτυα της προσπαθώντας να πιάσει όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα.

Η έκθεση βασίζεται σε δεκάδες συνεντεύξεις με άτομα τα οποία έχουν υποβληθεί τουλάχιστον μία φορά σε έλεγχο εξακρίβωσης στοιχείων μετά την έναρξη της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς». Πολλά από τα άτομα που παραχώρησαν συνέντευξη είχαν νόμιμο δικαίωμα να βρίσκονται στην Ελλάδα κατά τον χρόνο διεξαγωγής των ελέγχων, καθώς είναι αιτούντες άσυλο, νομίμως διαμένοντες αλλοδαποί ή Έλληνες αλλοδαπής καταγωγής.

Πολλοί δήλωσαν ότι θεωρούν ότι η αστυνομία τούς σταμάτησε εξαιτίας των σωματικών χαρακτηριστικών τους και περιέγραψαν ανησυχητικά περιστατικά σαφούς στοχοποίησης βάσει φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής.

Για παράδειγμα, ο Tupac, ένας 19χρονος αιτών άσυλο από τη Γουινέα, δήλωσε ότι στις αρχές Φεβρουαρίου, αστυνομικοί ανάγκασαν τον ίδιο και άλλους επιβάτες, μαύρους και Ασιάτες, να κατέβουν από λεωφορείο στο κέντρο της Αθήνας: «[Ο]ι αστυνομικοί ήρθαν στην πόρτα και είπαν, “Όλοι οι μαύροι έξω, όλοι οι μαύροι έξω”».

Ενώ η εξακρίβωση στοιχείων μπορεί να περιλαμβάνει έναν σχετικά γρήγορο έλεγχο των εγγράφων ταυτότητας, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι μετανάστες και αιτούντες άσυλο που πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις παραμονής στην Ελλάδα υποβάλλονται τακτικά σε χρονοβόρες διαδικασίες, τόσο στον δρόμο όσο και στα αστυνομικά τμήματα, οι οποίες συνιστούν αδικαιολόγητη στέρηση της ελευθερίας. Πολλά άτομα κρατούνται από αστυνομικούς στον δρόμο, τίθενται υπό περιορισμό σε αστυνομικά λεωφορεία και υπό κράτηση σε αστυνομικά τμήματα και στη Διεύθυνση Αλλοδαπών για ώρες, χωρίς καμία υπόνοια διάπραξης εγκληματικής ενέργειας, δήλωσε η Human Rights Watch.

Ο Ali, ένας 33χρονος εγγεγραμμένος αιτών άσυλο από το Αφγανιστάν, υποβλήθηκε σε εξακρίβωση στοιχείων και κράτηση από αστυνομικούς στο κέντρο της Αθήνας μαζί με τη 12χρονη κόρη του και τον 8χρονο γιο του. «Τα παιδιά είπαν [στους αστυνομικούς] “είναι πατέρας μας, έχει ροζ κάρτα [δελτίο αιτούντος άσυλο], γιατί τον έχετε πιάσει;” Είπανε [οι αστυνομικοί] ότι “θα τον πάμε [στη Διεύθυνση] Αλλοδαπών, θα κάνουμε έλεγχο [των εγγράφων ταυτότητας] και θα τον αφήσουμε”».

Οι αστυνομικοί διέταξαν τον Ali να στείλει τα αναστατωμένα παιδιά του στο σπίτι μόνα τους, παρότι μένουν μακριά από την Αθήνα, στον Πειραιά. Εκείνος όμως επέλεξε να τα κρατήσει μαζί του καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, αν και τα παιδιά κρατήθηκαν χωριστά από τον ίδιο και τα υπόλοιπα περίπου 45 άτομα που είχε συγκεντρώσει η αστυνομία. Ο Ali αφέθηκε ελεύθερος 5 ώρες αργότερα, μόνον αφότου παρενέβη υπέρ του μια ελληνική μη κυβερνητική οργάνωση.

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, οι αστυνομικοί έχουν ευρείες εξουσίες να σταματούν άτομα για έλεγχο και να τους ζητούν να επιδείξουν αποδεικτικό της ταυτότητάς τους χωρίς καμία υπόνοια διάπραξης εγκληματικής ενέργειας. Οι έλεγχοι εξακρίβωσης στοιχείων για τους σκοπούς του ελέγχου της μετανάστευσης, όπως αυτοί που διεξάγονται σε μαζική κλίμακα στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης επιχείρησης «Ξένιος Ζευς», δεν υπαγορεύονται ρητώς από τον νόμο.

Η έλλειψη εκπαίδευσης σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου, καθώς και η έλλειψη σαφούς καθοδήγησης για τους αστυνομικούς που συμμετέχουν στην επιχείρηση, αφήνει υπερβολικά μεγάλα περιθώρια για καταχρηστικές πρακτικές, δήλωσε η Human Rights Watch.

Οι ελληνικές αρχές δήλωσαν στη Human Rights Watch ότι η προσαγωγή αλλοδαπών στο αστυνομικό τμήμα είναι απαραίτητη για τον εντοπισμό πλαστών εγγράφων και για τον έλεγχο της γνησιότητας των φωτοτυπιών εγγράφων. Ωστόσο, οι αρχές δεν έχουν λάβει μέτρα για να παράσχουν στους αστυνομικούς την εκπαίδευση και τα τεχνικά μέσα που θα τους επιτρέπουν να ελέγχουν τη γνησιότητα των εγγράφων στον δρόμο.

«Το να επενδύει η αστυνομία τόσους πολλούς πόρους απλώς και μόνο για να πιάνει τα λάθος άτομα και μετά να τα αφήνει ελεύθερα είναι τεράστια σπατάλη», δήλωσε η κ. Cossé. «Εάν οι αρχές σκοπεύουν σοβαρά να βελτιώσουν την ασφάλεια στους δρόμους της Αθήνας και να ελέγξουν την παράτυπη μετανάστευση, θα πρέπει να εστιάσουν στους πραγματικούς εγκληματίες και να στηρίζουν τις αστυνομικές επιχειρήσεις σε στοιχεία και πληροφορίες, όχι σε στερεότυπα».

Η κακομεταχείριση μεταναστών και αιτούντων άσυλο από την αστυνομία είναι ένα μακροχρόνιο και σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα, όπως έχει καταγραφεί από τη Human Rights Watch και άλλους φορείς. Σχεδόν όλα τα άτομα που παραχώρησαν συνέντευξη διαμαρτυρήθηκαν για αγενή, προσβλητική και απειλητική συμπεριφορά, ενώ τέσσερα άτομα περιέγραψαν περιστατικά σωματικής κακοποίησης.

Η σωματική έρευνα και η έρευνα μεταφερόμενων αντικειμένων (τσαντών) κατά τη διάρκεια ελέγχων για τον εντοπισμό παράτυπων μεταναστών φαίνεται να αποτελεί συνήθη πρακτική, ακόμη και ελλείψει οποιασδήποτε εύλογης υπόνοιας ότι το άτομο φέρει παράνομα ή επικίνδυνα αντικείμενα.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ελλάδα έχει καταστεί η κυριότερη πύλη εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τους μετανάστες χωρίς έγγραφα και τους αιτούντες άσυλο από την Ασία και την Αφρική. Η επί σειρά ετών κακή διαχείριση των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου και, πιο πρόσφατα, η βαθιά οικονομική κρίση, έχουν αλλάξει τη δημογραφική εικόνα της πρωτεύουσας. Ειδικότερα, το κέντρο της Αθήνας, φιλοξενεί μεγάλο πληθυσμό αλλοδαπών οι οποίοι ζουν σε συνθήκες απόλυτης ένδειας, διαμένοντας σε εγκαταλελειμμένα κτίρια, πλατείες και πάρκα. Οι ανησυχίες για την αύξηση της εγκληματικότητας και την υποβάθμιση του αστικού κέντρου αποτελούν πλέον κυρίαρχο στοιχείο των καθημερινών συζητήσεων, καθώς και του πολιτικού λόγου.

Η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να ελέγξει την παράτυπη μετανάστευση και το καθήκον να βελτιώσει την ασφάλεια στους δρόμους για όλους. Ωστόσο, το εύρος και η ένταση των επιχειρήσεων «σκούπα» κατά των μεταναστών στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς» εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για το κατά πόσον τα μέσα για την επίτευξη των θεμιτών αυτών σκοπών είναι αναγκαία και αναλογικά, δήλωσε η Human Rights Watch.

Το διεθνές και το ελληνικό δίκαιο απαγορεύουν τις διακρίσεις, την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, την αδικαιολόγητη επέμβαση στο δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, καθώς και τις προσβολές της αξιοπρέπειας και του δικαιώματος της σωματικής ακεραιότητας. Επίσης, τα διεθνή και εθνικά πρότυπα επιβάλλουν στην αστυνομία να αντιμετωπίζει τα άτομα με σεβασμό.

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αναθεωρήσει τις γενικές εξουσίες της όσον αφορά την εξακρίβωση στοιχείων και τη σωματική έρευνα, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς», δήλωσε η Human Rights Watch. Η κυβέρνηση οφείλει να θεσπίσει νομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να διασφαλίσει ότι όλα τα μέτρα για τον εντοπισμό παράτυπων μεταναστών εφαρμόζονται σε πλαίσιο πλήρους συμμόρφωσης προς το εθνικό και το διεθνές δίκαιο που απαγορεύουν τις διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της διακριτικής αντιμετώπισης ατόμων βάσει εθνοτικής καταγωγής, καθώς και την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας.

«Κανείς δεν πρέπει να κρατείται από την αστυνομία, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς βάσιμο λόγο», δήλωσε η κ. Cossé. «Η προσπάθεια της Ελλάδας να διαχειριστεί τη μετανάστευση δεν αποτελεί δικαιολογία για να παραβιάζει τα δικαιώματα των ανθρώπων».

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.