Skip to main content

កម្ពុជា ៖ ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបទឧក្រិដ្ឋកម្មខ្មែរក្រហមគួរតែលាលែងពីតំណែង

ការិយាល័យកិច្ចការច្បាប់អង្គការសហប្រជាជាតិ ខកខានចាត់វិធានការ ទោះជាចៅក្រមបានប្រព្រឹត្តមិនត្រឹមត្រូវ

(ទីក្រុងញូយ៉ក ថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១១) – អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ឋិមនុស្សបានមានប្រសាសន៍នៅ​ថ្ងៃ នេះថា ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតពីររូបរបស់តុលាការកូនកាត់​ ​អង្គជំនុំជម្រះវិសា​មញ្ញ​​​ក្នុង​តុលា​ការ​កម្ពុជា (ហៅកាត់ថា អ៊ីស៊ីស៊ីស៊ី) ​ដែលបង្កើតឡើង​ ដើម្បីកាត់ទោសបទឧក្រិដ្ឋកម្ម​សម្លាប់​រង្គាល​ក្នុង​របបខ្មែរ​ក្រហម និងរកយុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា បានរំលោភយ៉ាងជាក់ស្តែង​លើករណីយ​កិច្ចខាងផ្លូវ​ច្បាប់និងករណីយកិច្ចជាចៅក្រម។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សមានប្រសាសន៍ថា សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត លោក យូ ប៊ុនឡេង (ចៅក្រម​ជនជាតិ​កម្ពុជា) និង លោក ស៊ៀហ្គហ្វ្រាយ ប្លាំង (ចៅ​ក្រម​ជនជាតិអាឡឺម៉ង់) ដែលតែងតាំង​ដោយ​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ បានខកខានដឹកនាំឲ្យមានការ​ស៊ើបអង្កេតពិតប្រាកដ មិនលំអៀង និង​មាន​ប្រសិទិ្ធភាព ក្នុងសំណុំរឿង០០៣ និង​០០៤ ។ វាទំនងដូច​ជា​ថា ពួកគេបាន ទម្លាក់ចោល​សំណុំ​រឿង​ទាំង​ពីរ ដោយ​មិនបានដឹកនាំធ្វើការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានហ្មត់ចត់ឡើយ។

មានជនសង្ស័យចំនួន ៥​ រូប ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងទាំងពីរនេះ ហើយសហ​ព្រះរាជ​អាជ្ញា​អន្តរជាតិ បានដាក់ជូនសំណុំរឿងទាំងពីរនេះ ទៅការិយាល័យរបស់​សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតក្នុង​ឆ្នាំ​២០០៩ ។ ក្នុង​ខែមេសា ឆ្នាំ២០១១ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតប្រកាសថា ពួកគេបានដឹកនាំ​ស៊ើប​អង្កេតសំណុំរឿង​០០៣។​ ​ ”ដីការដំណោះស្រាយ” ជាផ្លូវការមិន​បញ្ជូន​ជន​សង្ស័យ​ទៅវិនិច្ឆ័យទោស​នឹងត្រូវចេញនៅពេលឆាប់ៗនេះ។ អតីតបុគ្គលិក និងបុគ្គលិកកំពុង​បម្រើ​ការងារ បាន​ចោទ​​ប្រកាន់​ថា ចៅក្រម​ទាំងនេះមានផែនការបិទនិងទាត់ចោលសំណុំរឿង ០០៤ ដោយ​មិនធ្វើការ​ស៊ើប​អង្កេត​​​​​​ពិតប្រាកដ ឥតលំអៀង និងប្រកបដោយប្រសិទិ្ធភាពនោះទេ។

លោកប្រាដ អាដាំ នាយកអង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សប្រចាំទ្វីបអាស៊ី មានប្រសាសន៍ថា “ចៅក្រម​ស៊ើបអង្កេតបានធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួនលើសំណុំរឿង ០០៣ ដោយមិន​ធ្វើ​សេចក្តីជូនដំណឹងអំពីជនសង្ស័យ មិនធ្វើការសម្ភាសន៍សាក្សីសំខាន់ៗ ឬមិនដឹកនាំធ្វើការស៊ើប​អង្កេតដល់ទីកន្លែងដែលបទឧក្រិដ្ឋត្រូវបានប្រព្រឹត្ត។ “ការប្រព្រឹត្តបែបនេះបង្ករនូវក្តីរន្ឋត់តក់ស្លុត សម្រាប់បទឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏សាមញ្ញមួយ ប៉ុន្តែវារឹតតែមិនគួរឲ្យជឿទៅទៀតដែលការប្រព្រឹត្តបែបនេះ កើតឡើងចំពោះបទឧក្រិដ្ឋកម្មពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើសាហាវយង់ឃ្នង​បំផុតមួយនៃអំពើសាហាវយង់ឃ្នង​ បំផុតជាច្រើនក្នុងសតវត្សរ៍ទី​២០។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា គ្មាន​សង្ឃឹមបានឃើញយុត្តិធម៌ទេចំពោះ ការកាប់សម្លាប់មហារង្គាល ល្គិកណាចៅក្រមទាំងនេះនៅតែ​ពាក់​ព័ន្ធ។”

ចាប់តាំងពីការបង្កើតអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាមក​ តុលាការនេះបានទទួលរងការ​ជ្រៀត​ជ្រែក ​ដោយមានការជំរុញខាងនយោបាយជាញឹកញាប់ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែល កំពុងតែ​គ្រប់គ្រងអំណាច។ មេដឹកនាំបច្ចុប្បន្នជាច្រើននាក់របស់រដ្ឋាភិបាល គឺជាអតីតមន្រ្តី ខ្មែរក្រហម។ នាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន​ សែន ដែលត្រួតត្រាប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា ដែលនៅក្នុងនោះ មានអង្គជំនុំជម្រះ​វិសាមញ្ញ​ក្នុងតុលាការកម្ពុជាផងដែរ បាននិយាយច្រំដែលៗថា គាត់ជំទាស់នឹង កិច្ចដំណើការនីតិវិធី ​សំណុំ​រឿង ០០៣ និង ០០៤ ។ ប្រភពពីអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុង តុលាការកម្ពុជា បានប្រាប់អង្គ​ការ​ឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សថា ការជ្រៀតជ្រែកខាងនយោបាយ បណ្តាលអោយមានការ​ខកខានរបស់ចៅក្រមក្នុងការស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿងឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ហើយ វាបាននាំឲ្យមានការលា​លែង​ចេញពីតំណែងរបស់បុគ្គលិកការិយាល័យសហ​ចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។

លោកប្រាដ អាដាំ មានប្រសាសន៍ថា “យើងបានសម្តែងកង្វល់ជាយូរមកហើយថា ចៅក្រមកម្ពុជា​សម្រាប់​សាលាក្តីខ្មែរក្រហម មិនមានជម្រើសអ្វីក្រៅពីធ្វើតាមអ្វីៗដែល លោក ហ៊ុន សែន និងមន្រ្តី ជាន់ខ្ពស់​ដទៃ​ទៀតចង់ឲ្យធ្វើនោះ​ទេ។ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា បានប្រព្រឹត្តទៅ ដូចជាមានភាពខ្លាំងក្លាដោយសារតែភាពកម្សោយខាងចំណងអន្តរជាតិ។ ចៅក្រម ប្លាំង គឺជា ចំណងដ៏កម្សោយ​នោះ​ឯង។

ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ចេញដីកាដំណោះស្រាយម្រាប់សំណុំរឿងណាមួយ នោះសហ​​​ព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិអាចប្តឹងឧទ្ធរណ៍ទៅអង្គបុរេជុំនុំជម្រះ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើតាមចរិតលក្ខណៈនយោ​បាយរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា សំណុំរឿងទាំងនេះនឹងត្រូវគេទាត់ចោលជាក់​ជាមិនខានឡើយ។

ច្បាប់បង្កើតអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាចែងថា សាលាក្តីនេះបង្កើតឡើង “ដើម្បីនាំ​មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ [របបខ្មែរក្រហម]មកកាត់ទោស រួមទាំងជន​ទាំង​​​ឡាយដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្ម និងការរំលោភដ៏ធ្ងន់ធ្ងរលើក្រម ព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ច្បាប់និងទម្លាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ និងអនុសញ្ញាអន្តរជាតិដែលទទួលស្គាល់ ដោយប្រទេសកម្ពុជា ដែលអំពើទាំងនេះបានប្រព្រឹត្តក្នុងអំឡុងពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។” ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណពីរលាននាក់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបាន គេសម្លាប់ ឬស្លាប់​ដោយ​ជំងឺ ឬការ​អត់ឃ្លាន ក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់អំណាច។

ទោះជាដូច្នេះក្តីតាំងពីដើមមក អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា កាត់ទោសបានតែ មនុស្សម្នាក់​ប៉ុណ្ណោះគឺ កាំង ហ្កេកអ៊ាវ (ហៅ ឌុច) ដែលជាប្រធានមណ្ឌលទារុណ្ឌកម្ម ស២១ (ទួលស្លែង) ដ៏ល្បី​ល្បាញ។ គាត់ត្រូវបានកាត់ទោសពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ក្នុងសំណុំ​រឿង ០០១  និងត្រូវជាប់គុករយៈពេល ៣៥ ឆ្នាំ ដែលរយៈពេលនេះ ថយមកត្រឹម ១៩ឆ្នាំវិញ ដោយរយៈ​ពេលដែលគាត់បានជាប់គុកមុនរួចហើយ ​និងដោយសារ រយៈពេលនៃការបន្ធូរបន្ថយ​ទោស។ សំណុំរឿងនិងការកំណត់ទោសនេះ ត្រូវបានប្តឹងឧទ្ធរណ៍ទៅ តុលាការកំពូលរបស់អង្គជំនុំជម្រះ​វិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា។ សំណុំរឿង០០២ ដែលរួមមាន មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមវ័យ​ចំណាស់ដូចជា នួន ជា, ខៀវ សំផន, អៀង សារី, និង អៀង ធារិទ្ធ ត្រូវបានចោទប្រកាន់អំពីបទ​ប្រល័យពូជសាសន៍ បទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និង បទឧក្រិដ្ឋ កម្មសង្រ្គាម ដែលសំណុំរឿងនេះនឹង​ចាប់ផ្តើមធ្វើសវនាការក្នុងឆ្នាំ ២០១២។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សមានប្រសាសន៍ថា ការខកខានរបស់ចៅក្រម ប្លាំង និង ប៊ុនឡេង ក្នុងការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានត្រឹមត្រូវនិងគួរជាទីទុកចិត្តនោះ រំលោភលើការទទួលខុសត្រូវក្នុងការ ប្រព្រឹត្តដោយឥតលំអៀងរបស់ខ្លួន។ ក្រោមច្បាប់របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា គឺ​វិធានផ្ទៃក្នុងរបស់តុលាការនេះ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានកាតព្វកិច្ចស៊ើបអង្កេតរកការពិត លើ​សំណុំរឿងដែលបានដាក់ជូនដោយព្រះរាជអាជ្ញា។ ក្នុងចំណោមតម្រូវការផ្សេងពីនេះ តាមច្បាប់​​អន្តរ​​ជាតិ តម្រូវឲ្យការស៊ើបអង្កេតទាំងនេះធ្វើទៅដោយឯករាជ្យ ជាបន្ទាន់ និងមានប្រសិទិ្ធ​ភាព ដើម្បី​កំណត់​និងដាក់ទោសជនទាំងឡាយដែលទទួលខុសត្រូវ និងបើកឲ្យមានការពិនិត្យ​ពិច័យ​ជា​សា​ធារណៈ។

ក្នុងអំឡុងពេលបង្កើតអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ដែលកាលនោះលោក កូហ្វី អា​ណាន់ ជាអគ្គលេខាធិការរបស់អង្កការសហប្រជាជាតិ លោកបានទទួលស្គាល់តួនាទីគ្រប់គ្រងចាំ​បាច់​​របស់​អង្គការ​សហ​​ប្រជា​ជាតិ ក្នុងការធានាថា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា បាន​កាត់​ទោសបទឧក្រិដ្ឋកម្មសម្លាប់រង្គាលរបស់ខ្មែរក្រហមប្រកបដោយជោគជ័យ ប៉ុន្តែមន្រ្តីអង្គការ សហ​ប្រជាជាតិបច្ចុប្បន្នបានខកខានមិនបំពេញការទទួលខុសត្រូវបែបនោះឡើយ។ ការិយាល័យ​ទទួលបន្ទុកកិច្ចការច្បាប់ ត្រូវ​ផ្តើមគំនិតស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យមួយលើអាកប្បកិរិយារបស់សហចៅ​ក្រម​​ស៊ើបអង្កេត និងការមើលការខុសត្រូវរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លើអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ​ក្នុង​តុលា​ការ​កម្ពុជា ដើម្បីឲ្យគេឯងអាចរៀនសូត្រពីមេរៀនដែលស្រង់ចេញពីបទពិសោធន៍នេះ។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សបានមានប្រសាសន៍ថា ភាសានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងអង្គការសហ​ប្រជាជាតិ​និងកម្ពុជា ក្នុងការអំពាវនាវឲ្យមានការ​កាត់ទោសជនទាំងឡាយដែល “ទទួលខុសត្រូវ​ខ្ពស់​បំផុត” សម្រាប់បទឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្មែរក្រហម បានសរសេរយ៉ាងច្បាស់ណាស់សម្រាប់ប្រភេទ​មនុស្សដែលត្រូវប្រឈមការចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំរឿង ០០៣ និង ០០៤ ។ ប្រសិនបើតុលាការ​ គ្រាន់តែស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿងដែលពាក់ព័ន្ធនឹងមេដឹកនាំកំពូលរបស់របបខ្មែរក្រហម នោះពួក​ឃាតករសម្លាប់រង្គាលដែលមានឋានៈទាបជាងនេះ នឹងបន្តរស់នៅដ៏មានសេរីភាព ក្នុងភូមិជាមួយ​គ្រួសារជនរងគ្រោះ។

លោក ប្រាដអាដាំ មានប្រសាសន៍ថា “អង្គការសហប្រជាជាតិ ធ្វើមិនដឹងមិនឮដោយមិនធ្វើការ ឆ្លើយ​ត​​បចំពោះការចោទប្រកាន់ ដែលគួរឲ្យទុកចិត្តជាច្រើន អំពីអាកប្បកិរិយាមិនល្អរបស់ ចៅក្រម។ ​ប្រសិនបើអង្គការសហប្រជាជាតិ មិនចាត់ការឲ្យបានរហ័ស ដើម្បីធានាថាមានការ ស៊ើបអង្កេត​សំណុំ​រឿង​ទាំងនេះពេញលេញទេនោះ សាលាក្តីនេះនឹងបាត់បង់ជំនឿដែលមានសេស សល់តិចតួចចុង​ក្រោយ​របស់ខ្លួនជាមិនខាន ហើយអង្គការសហប្រជាជាតិ នឹងប្រឈមនឹងសំណួរ ដែលពិបាកឆ្លើយ ចំពោះសកម្ម​ភាពរបស់ខ្លួន។”

ព័ត៌មានពិស្តារ៍បន្ថែមស្តីពីការខកខាន(របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា) លើការ​កាត់​​ក្តី​មេដឹក​នាំខ្មែរក្រហមក្នុងសំណុំរឿង០០៣និង០០៤រួមទាំង សេចក្តីសង្ខេបនៃការ​ចោទ​ប្រកាន់ប្រឆាំង​នឹងជន​សង្ស័យ​ក្នុងសំណុំរឿងទាំងនោះមានជាបន្តបន្ទាប់ដូចតទៅនេះ

ការខាកខានស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿង ០០៣ និង ០០៤ ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ

សំណុំរឿង ០០៣ និង​ ០០៤ របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា មិនសំដៅតែមេដឹកនាំ​កំពូលបំផុតរបស់ខ្មែរក្រហម ដែលជាប់ក្នុងសំណុំរឿង ០០២ ប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែវាសំដៅលើមេដឹក​នាំ​ដទៃទៀត ដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះបទឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរក្នុងអំឡុងសម័យខ្មែរ ក្រហម។ ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិបានចោទប្រកាន់មេបញ្ជាការទ័ពអាកាស ខ្មែរក្រហម លោក ស៊ូ ម៉េត និងមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងទឹក លោក មាស មុត ចំពោះការប្រព្រឹត្តបទ​ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំង​មនុស្ស​ជាតិ និងបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាមក្នុងសំណុំរឿង ០០៣។ សហព្រះរាជ អាជ្ញាអន្តរជាតិ បានចោទប្រកាន់​មន្រ្តីភូមិភាគរបស់ខ្មែរក្រហមចំនួនបីរូប មានលោក ឱម អាន, យិម ទិត្យ និង អ៊ឹម ចែម អំពីបទ​ប្រល័យពូជសាសន៍ និងបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ក្នុងសំណុំរឿង ០០៤ ។ ឯកសារត្រូវបានដាក់​ក្នុងសំណុំរឿងពីរដែលចោទលើមូលដ្ឋាន បទឧក្រិដ្ឋកម្មចំនួន ៤០ ផ្សេងៗគ្នា។ (សូមមើលសេចក្តី​សង្ខេបខាងក្រោមអំពីការចោទប្រកាន់ ប្រឆាំងនឹងជនសង្ស័យទាំងប្រាំ។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សនិយាយថា លោក​ ហ៊ុន សែន បានធ្វើសេចក្តីថ្លែងការជាច្រើនប្រឆាំង​នឹង​សំណុំរឿង ០០៣ និង ០០៤ ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ មុនការបង្កើតសាលាក្តី លោកថ្លែងថាលោក​មិនចង់​កាត់​ទោស​ជន​សង្ស័យខ្មែរ​ក្រហម​លើសពីបួន ឬប្រាំនាក់នោះទេ។ បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំមួយ​នៅប្រទេសកម្ពុជាក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១០ រវាងលោក ហ៊ុន សែន និងអគ្គលេខាធិការអង្គ​ការ​សហ​ប្រជាជាតិ លោក បាន គីមូន, រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការ​បរទេស លោក ហោ ណាំហុង បានប្រកាសថានាយករដ្ឋមន្រ្តី “បានអះអាងយ៉ាងច្បាស់លាស់” ថាមិនមាន​បន្តទៅសំណុំរឿង ផ្សេងទៀតទេ។ នាយករដ្ឋមន្រ្តី មិន​មានអំណាចស្របច្បាប់ក្នុងការធ្វើសេចក្តី​សម្រចចិត្តបែបនេះ សម្រាប់តុលាការទេ ប៉ុន្តែរឿងនេះមិន​បាន​បញ្ឈប់លោក​ហ៊ុន សែន និងមន្រ្តី​ដទៃ​ទៀត ពីការ ផ្តល់ការណែនាំដល់បុគ្គលិក​កម្ពុជា​នៅឯអង្គ​ជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា​នោះឡើយ។

សេចក្តីសម្រេចចិត្តស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿង ០០៣ និង ០០៤ ត្រូវបានផុងជ្រៅទៅក្នុងការជជែកយក​ឈ្នះយកចាញ់តាំងតែពីដើមដំបូងមក។ សហព្រះរាជអាជ្ញាទីមួយ លោក រ៉ូបឺត ពឺទីត បានដឹកនាំ ការ​ស៊ើបអង្កេតមួយ និងបានសម្រេចចិត្តថា មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅ​សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។ ក្នុងសេចក្តីសម្រេចចិត្តដែលមានការជំរុញខាងនយោបាយ ដែលឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ទស្សនរបស់លោក ហ៊ុន ​សែន សហព្រះរាជអាជ្ញាកម្ពុជាលោកស្រី ជា លាង បានព្យាយាម​រារាំងការដាក់ការចោទប្រកាន់នេះ ដោយអះអាងថាជនសង្ស័យមិនស្របតាមនិយមន័យនៃ​ពាក្យ ថា “ទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត” ក្រោមវិធានច្បាប់របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជា នោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងសំណុំរឿងរបស់ឌុច អង្គជំនុំជម្រះបានសន្និដ្ឋានថាថ្វីបើឌុចមិន​មែន​ជា​មេ​ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់​ក៏ដោយ គាត់គឺជា “ជនមួយរូបក្នុងចំណោមជនទាំងឡាយដែលមានការទទួល​ខុស​​ត្រូវ​ខ្ពស់បំផុត” - នេះមានន័យសំដៅដល់ជនទាំងឡាយដែលនៅកម្រិតទាប ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ​ក្នុងអំពើដ៏សហាវយង់ឃ្នងធ្ងន់ធ្ងរបំផុត - សម្រាប់បទឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្មែរក្រហម។

អង្គបុរេជំនុំជម្រះរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាបង្កើតចេញពីចៅក្រម​កម្ពុជា​បីរូប​​និងចៅក្រមអន្តរជាតិពីររូប បានសម្រេចថាមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបន្តសំណុំរឿងនោះ។ ខណៈពេលនោះ ចៅក្រមកម្ពុជាទាំងបីរូបបានបោះឆ្នោតរារាំងសំណុំរឿង ចំណែកឯចៅក្រម​អន្តរជាតិបានបោះឆ្នោតគាំទ្រដល់ការបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។ ការបោះ​ឆ្នោតគាំទ្រដោយចៅក្រម​បួនរូបក្នុងចំណោមចៅក្រមប្រាំរូបនៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះ អាចរារាំងដល់ សំណុំរឿងមួយបាននៅកម្រិតនេះ តាមរូបមន្តមតិភាគច្រើនលើសលុបរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ ក្នុងតុលាការកម្ពុជា។ រូបមន្តនេះ បង្កើតនូវ​កង្វល់ពីសាធារណជនកម្ពុជា អង្គការសហប្រជាជាតិ និងម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិ នៅត្រង់ថា រដ្ឋា​ភិបាលនឹងផ្តល់ការណែនាំខាងនយោបាយដល់ ចៅក្រមកម្ពុជា។ ពីព្រោះមានតែចៅ​ក្រម​កម្ពុជាបីរូប​បោះឆ្នោតរារាំងសំណុំរឿង វានាំឲ្យសំណុំរឿង នោះអាចបន្តទៅសហចៅក្រម​ស៊ើប​អង្កេត។

នៅថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៩ សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ បានដាក់ជូនសំណុំរឿងរបស់ ជនសង្ស័យ​ចំនួន​ប្រាំ​រូបទៅសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។ “ដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងអោយស៊ើបសួរ” របស់ព្រះរាជអាជ្ញាខាងអង្គការសហប្រជាជាតិ​ដែល បង្ហាញនូវភស្តុតាងប្រឆាំងនឹងជនទាំងប្រាំរូប មានរហូតដល់ទៅជាង ២០០ ទំព័រ ជាមួយនឹង​ព័ត៌​មានគាំទ្រជាច្រើនពាន់ទំព័រ។ មិនមានការ ចាត់វិធានការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានហ្មត់ចត់ត្រឹមត្រូវទេ មុនពេលដែលសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតដាក់ សេចក្តីប្រកាសរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី​២៩ មេសា ២០១១ ថាពួកគេបានបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតរបស់ ខ្លួនក្នុងសំណុំរឿង ០០៣ ។ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមិន​បានផ្តល់ការពន្យល់ណាមួយទេ ហើយ បានអះអាងថាពួកគេមិនចាំបាច់ផ្តល់ការពន្យល់អ្វីណាមួយ​នោះឡើយ។

មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក ស្តិហ្វិន ហេតដឺ ជាអ្នកជំនាញនាំមុខគេអំពីរឿងខ្មែរក្រហម បានសរសេរ ទៅ​លោក ប្លាំង មានសេចក្តីថា គាត់លាលែងពីតំណែងជាទីប្រឹក្សាការិយាល័យសហចៅក្រមស៊ើប​អង្កេត ពីព្រោះតែ “សេចក្តីសម្រេចរបស់ចៅក្រមបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតក្នុងសំណុំរឿង ០០៣ ជា​ស្ថាពរ ដោយមិនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿង០០៣ ដែលរូបខ្ញុំក៏ដូចអ្នកឯទៀត ជឿថាវា មិនមាន​​ហេតុ​ផលទាល់តែសោះ។” ក្រុមអ្នកច្បាប់អង្គការសហប្រជាជាតិទាំងមូលរបស់ សហ ចៅក្រមស៊ើប​អង្កេត និងបុគ្កលិកអង្គការសហប្រជាជាតិជាច្រើនរូបដទៃទៀតបានលាលែងចេញពី តំណែង​របស់​ពួកគេផង​ដែរ​។

នៅថ្ងៃទី៩ ​ខែឧសភា សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ អែនឌ្រូ ខេលី បានបង្ហាញផែនទីផ្លូវដែល​ត្រូវ​ដើរឆ្ពោះទៅរកការស៊ើបអង្កេតមួយដ៏ហ្មត់ចត់និងប្រកបដោយប្រសិទិ្ធភាព ដោយបានស្នើ​សុំ​ឲ្យលោក ប៊ុន ឡេង និងលោកប្លាំង ៖

  1. កោះហៅនិងសាកសួរជនសង្ស័យដែលមានឈ្មោះក្នុងដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងអោយស៊ើបសួរនៃសំណុំរឿង០០៣ និងជូនដំណឹងទៅពួកគេថា ពួកគេស្ថិតនៅក្រោមការស៊ើបអង្កេត
  2. សម្ភាសន៍បុគ្គលមួយចំនួនបន្ថែមទៀត ដែលបានកត់សម្គាល់ថាជាសាក្សីដ៏សំខាន់
  3. សម្ភាសន៍ ឬសម្ភាសន៍ឡើងវិញនូវសាក្សីទាំងឡាយ ដែលបានកត់សម្គាល់ក្នុងសំណុំរឿង​០០២ ដោយផ្តោតលើការចោទប្រកាន់ជាក់លាក់ ដែលមានក្នុងសំណុំរឿង០០៣ ។
  4. ពិនិត្យបន្ថែមលើទីកន្លែងប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋកម្ម (រួមទាំងការស្រាវជ្រាវរកទីតាំងរណ្តៅកប់ មនុស្ស​ដែលគេ​សម្លាប់​​យ៉ាងរង្គាល)
  5. ដាក់ភស្តុតាងបន្ថែមទៅក្នុងសំណុំរឿង រួមទាំងការផ្ទេរភស្តុតាងបន្ថែមទៀតពីសំណុំរឿង ០០២​ ទៅក្នុងសំណុំរឿង ០០៣ និង
  6. ស៊ើបអង្កេតបន្ថែមទៀតលើការពាក់ព័ន្ធរបស់ជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង០០៣ ក្នុងបទ​ឧក្រិដ្ឋ រួមទាំងការផ្ទេរអ្នកទោសក្រោមការត្រួតត្រារបស់ពួកគេទៅកាន់ ស-២១, ការទទួល​”ចម្លើយសារភាព” របស់ពួកគេបានមកពីអ្នកទោសដែលគេបានសម្លាប់នៅឯគុក ស-២១ និងការពាក់ព័ន្ធរបស់ពួកគេនៅក្នុងការចាប់ខ្លួនជាច្រើនបន្ថែមទៀត។

យោងតាម ដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងអោយស៊ើបសួរដំបូងទៅចៅក្រមស៊ើបអង្កេត លោក ខេលី បានកំណត់ទីកន្លែង​ប្រព្រឹត្ត​បទឧក្រិដ្ឋកម្ម និងហេតុការណ៍ឧក្រិដ្ឋនានា រួមទាំងមណ្ឌលទារុណកម្ម ស-២១ ដែលគ្រប់គ្រង​ដោយឌុច, ទីតាំងស្ថាបនាព្រលានយន្តហោះនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ជាទីកន្លែង ដែលគេរាយការណ៍ថា​ ពលកម្មដោយបង្ខំក្នុងទំរង់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនិងស្លាប់រង្គាល​​បានកើតមានឡើង  ការធ្វើវិសុទ្ឋកម្មក្នុងចំនោមកម្មាភិបាលខ្មែរ​ក្រហម ការលុកលុយរបស់ខ្មែរក្រហមទៅក្នុងប្រទេស វៀតណាម។ ខេលីបានស្នើសុំឲ្យមានការ​​ស៊ើប​​​អង្កេតទីតាំងបទឧក្រិដ្ឋកម្ម និងហេតុការណ៍ ដទៃទៀតរួមមាន ៖

  1. មណ្ឌលសន្តិសុខ ស-២១ ក្នុងតំបន់ក្រុងភ្នំពេញ
  2. មណ្ឌលសន្តិសុខវត្តអង្គតាញានក្នុងខេត្តកំពង់សោម
  3. ទីតាំងការងារបង្ខិតបង្ខំនៃតំបន់គាស់ថ្មស្ទឹងហាវ
  4. ការចាប់ខ្លួនជនជាតិបរទេសចេញពីឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា និងការដាក់គុកពួកគេ​ដោយខុស ច្បាប់ ការបញ្ជូនទៅ ស-២១ ឬសម្លាប់ចោល និង
  5. មណ្ឌលសន្តិសុខដែលបានប្រត្តិបត្តិការក្នុងខេត្តរតនគីរី

លោក ខេលី បានពន្យល់អំពីសេចក្តីស្នើរបស់គាត់ ដោយមានប្រសាសន៍ថា ៖

សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ នឹងស្នើសុំឲ្យមានវិធានការទាំងនេះ ដែលតាមទស្សនរបស់​គាត់ថា បទឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានចោទប្រកាន់នៅក្នុងដីកាបញ្ជូនរឿងអោយស៊ើបសួរ នោះ មិនមានការស៊ើបអង្កេតពេញលេញទេ។ លោក [ខេលី] មានកាតព្វកិច្ចស្រប​ច្បាប់​ក្រោម​វិធាន​ផ្ទៃ​ក្នុង និងក្រោមច្បាប់របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ដើម្បី​កំណត់ និងស្នើសុំឲ្យមានការចាត់វិធានការស៊ើបអង្កេតសមស្រប ធ្វើឡើងដោយ​សហចៅក្រម ស៊ើបអង្កេត មុនពេលធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តថាតើត្រូវ ឬមិនត្រូវ ចោទ​និងបញ្ជូនបុគ្គល ទាំងឡាយនោះទៅជំនុំជម្រះ។

លោក ប្លាំង និង លោក ប៊ុនឡេង មិនបានធ្វើអ្វីទេចំពោះព័ត៌មាននេះ ផ្ទុយទៅវិញនៅថ្ងៃទី៧ ខែ​មិថុនាពួកគេបានច្រានចោលសំណើររបស់ លោក ខេលី។ ពួកគេបានទាមទារឲ្យ លោក ខេលី ដកការស្នើសុំរបស់​គាត់ចេញវិញ ហើយក្នុងជំហានដ៏ចម្លែកអស្ចារ្យមួយនោះ ពួកគេបានស្នើសុំឲ្យ មានការដាក់រូបគាត់​ក្នុង​បទមិនស្មោះត្រង់នឹងតុលាការដោយការធ្វើការងារដែលគ្មានការអនុញ្ញាត ដោយពួកគេ​បាន​​កំណត់ចេញនូវជំហានចាំបាច់នានា​ដើម្បីដឹកនាំការស៊ើបអង្កេតដ៏ស៊ីជម្រៅមួយ លើការដែល​លោក​ ខេលី រំលោភ​ការសម្ងាត់របស់តុលាការ។ ខេលីបានច្រានចោល។

ង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សនិយាយថា ការប៉ុនប៉ងរបស់លោក ប្លាំង និង លោក ប៊ុនឡេង ដើម្បី តាមរកចាប់កំហុស​ព្រះ​រាជអាជ្ញា និងដើម្បីគំរាមកំហែងគាត់ជា​​មួយនឹងវិធានការខាងផ្លូវច្បាប់ បង្ហាញពីការរៀបចំដើម្បី​រារាំង​មិនឲ្យមានការស៊ើបអង្កេត​សំណុំ​រឿង។

មន្រ្តីតុលាការដែលតែងតាំងដោយរដ្ឋាភិបាល បានធ្វើឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ទាំងជាសាធារណៈ និង ជាឯក​ជនថា សំណុំរឿង០០៣ និង០០៤ នឹងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យបន្តធ្វើទេ។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា លោក ចាន់ ដារារស្មី សហព្រះរាជអាជ្ញារងជាតិកម្ពុជានៅឯអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុង តុលាការ​កម្ពុជាបាននិយាយនៅក្នុងសន្និសីទមួយស្តីពីការចូលរួមរបស់ជនរងគ្រោះ​ក្នុងអង្គជំនុំ ជម្រះ​វិសាមញ្ញ​ក្នុង​តុលា​​​​​​​​ការ​កម្ពុជាថា នឹងមិនមានការនាំខ្លួនមកកាត់ទោសបន្ថែមទៀតទេ។ គាត់ និយាយថា “នឹងមិន​មានសំណុំរឿង ០០៣ និង០០៤​ ​ទេ។”

នៅថ្ងៃទី៨​ ខែសីហា លោក ប្លាំង និង លោក ប៊ុនឡេង បានប្រកាសជាសាធារណៈថាពួកគេមាន “ការ​សង្ស័យយ៉ាងខ្លាំង” ថាតើជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង០០៤ណាខ្លះ ដែលត្រូវបញ្ជូនឡើង សវនាការ ដោយពួកគេអះអាងថា គ្មានជនមួយណាដែលស្ថិតក្រោមយុត្តាធិការរបស់តុលាការ ជាជន “ដែលមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត” នោះទេ។ មូលដ្ឋានសម្រាប់ការសង្ស័យទាំងនេះ មិនច្បាស់​លាស់ទេ ដោយហេតុថាអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជាបានចេញសាលក្រម ប្រឆាំងនឹង​ឌុច ដែល​មិនមែនជាមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់របស់ខ្មែរក្រហម បានបង្ហាញថាជនទាំងឡាយដែល “ទទួលខុស​ត្រូវខ្ពស់បំផុត” មានរាប់បញ្ចូលជនឋានៈទាបទាំងឡាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើដ៏មហា សាហាវ​យង់​ឃ្នងបំផុតទាំងនេះផងដែរ។ ដីការដំណោះស្រាយចុងក្រោយ ដែលច្រានចោលសំណុំ រឿង០០៣ ត្រូវបានគេ​រំពឹងគិតថានឹងចេញនៅពេលឆាប់ៗនេះដោយឈរលើមូលដ្ឋានតែមួយ។  ប៉ុន្តែតាមសេចក្តី​សង្ខេប​របស់សំណុំរឿងដែលបង្ហាញខាងក្រោម ភស្តុតាងដែលអាចមានប្រឆាំង នឹងជនសង្ស័យ​ទាំងអស់មាន​ក្នុង​សំណុំរឿង០០៣ និង ​០០៤ ចង្អុលពីការពាក់ព័ន្ធក្នុងអំពើប្រល័យ ពូជសាសន៍ បទ​ឧក្រិដ្ឋ​សង្រ្គាម និងបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការស្លាប់ មនុស្សដែលមានចំនួនយ៉ាងច្រើនបំផុត។

ទោះបីជា លោក ខេលី អាចប្តឹងឧទ្ធរណ៍ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះក៏ដោយ ប្រសិនបើសហចៅក្រម ស៊ើបអង្កេត​​ចេញ​ដីការដំណោះស្រាយសម្រាប់សំណុំរឿងមួយណានោះ វាមុខជានឹង​ត្រូវគេ​ទាត់​ចោលមិនចាត់ការសំណុំរឿងនោះឡើយ យោលទៅលើ​​​​​​​​​ចរិត​នយោបាយនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ ក្នុងតុលាការ​កម្ពុជា។ ចំពោះ​ការប្តឹង​​ឧទ្ធរណ៍​នេះ វិធានស្តីពីមតិភាគច្រើនលើសលុបមិនអាចអនុវត្ត បានទេ មានន័យថាសេចក្តី​សម្រេច​​របស់​ចៅ​ក្រម​កម្ពុជា ដែលមានមតិបីទល់នឹងពីរក្នុងអង្គ ជំនុំជម្រះ នឹងនៅតែមិនដំណើរការ​ទៅមុខ​បាន​ដដែល។ ចាប់តាំងពីអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុង តុលាការ​កម្ពុជាបានបង្កើតឡើង ចៅ​ក្រម​ក​ម្ពុជា​នៅក្នុងអង្គបុរេជំនុំ​ជម្រះ​ដែលមានសមាជិកចំនួន ប្រាំរូប តែងតែធ្វើតាមបញ្ជារបស់រដ្ឋា​ភិបាល​គ្រប់ពេល​វេលា។

ការប្រព្រឹត្តមិនត្រឹមត្រូវទៅលើភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងជនរងគ្រោះ

អង្គការឃ្លាំមើសិទិ្ធមនុស្សមានកង្វល់ផងដែរ អំពីការប្រព្រឹត្តប្រមាថធ្ងន់ៗរបស់សហចៅក្រមស៊ើប អង្កេតលើភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។ ច្បាប់របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជាបាន​ផ្តល់មូល​ដ្ឋានគ្រឹះ​ថ្មីមួយដោយអនុញ្ញាតឲ្យជនរងគ្រោះនៃបទឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្មែរក្រហមនិងគ្រួសារ របស់ពួកគេចូលរួមនៅ​ក្នុងរឿងក្តី ដើម្បីបង្ហាញភស្តុតាង, ស្នើសុំការស៊ើបអង្កេត និងស្វែងរក សំណង។ ប៉ុន្តែក្នុងកិច្ច​ប្រឹង​ប្រែងឥតលាក់លៀមមួយ ដើម្បីបិទនិងច្រានចោលសំណុំរឿងដោយ ការមិនរាប់​បញ្ចូល​នូវ​ភស្តុតាងដែលបានដាក់តាមរយៈការចូលរួមរបស់ជនរងគ្រោះ សហចៅក្រម ស៊ើបអង្កេតបានច្រាន​ចោល​​​​​ពាក្យសុំរបស់ភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ដោយសំអាងលើមូលដ្ឋាន ដែលស្រាលៗមិនគួរឲ្យជឿ ដែល​ផ្ទុយទៅនឹងច្បាប់កម្ពុជា និងយុត្តិសាស្រ្តអន្តរជាតិ រួមទាំង ច្បាប់របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុង​តុលា​ការ​​កម្ពុជាខ្លួនឯងក្នុងសំណុំរឿង០០១ និង ០០២។

ចាប់ផ្តើមពីអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលអង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សបានស្រាវជ្រាវរកឃើញ មិនមានពាក្យ​សុំណាមួយក្នុងចំណោមពាក្យសុំរាប់រយរបស់ភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ក្នុងសំណុំរឿង០០៣ និង ០០៤ ត្រូវ​​បានសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងនេះទទួលយកនោះទេ ពួកគេបានច្រានចោលជា ស្ថាពរ​​នូវ​សិទិ្ធ​​ចូល​រួមរបស់ជនរងគ្រោះ និងរាំងស្ទះការស៊ើបអង្កេត។ ចៅក្រមបានច្រានចោល ញ្ញត្តិ សុំចូលរួម​ជាជនរងគ្រោះពីមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់បីនាក់ដែរ។ មួយនាក់នោះគឺជាស្រ្តីកម្ពុជា ដែលប្តីរបស់​នាងត្រូវបានបង្ខិតបង្ខំឲ្យធ្វើការងារជាទម្ងន់ ហើយត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់គាត់នា ពេលក្រោយមក។ ចៅ​​​ក្រមនិយាយថា ព្យសនកម្មខាងផ្លូវចិត្តដែលនាងបានអះអាងនោះគឺ “មិនទំនងដូចជាពិត​ទាល់​តែសោះ។” ពួកគេបានកំណត់លក្ខខ័ណ្ឌតម្រូវអំពី ព្យសនកម្ម “ដោយផ្ទាល់” ក្នុងន័យ​ចង្អៀត​ហួសហេតុពេក ដែលនាំឲ្យមានការផាត់ចេញមនុស្សគ្រប់រូប លើកលែងតែអ្នករងគ្រោះផ្ទាល់ ដែល​មានន័យថាមិនមានសមាជិកគ្រួសារដែលនៅរស់រានមាន ជីវិតណាមួយរបស់ជនរងគ្រោះ​ អាចដាក់ពាក្យ​ប្តឹងបានឡើយ។

អង្គការសហប្រជាជាតិខកខានឆ្លើយតប

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សនិយាយថា ខណៈពេលដែលអង្គការសហប្រជាជាតិ បញ្ជូនក្រុមស្វែង​រក​ការ​ពិតចំនួនពីរក្រុមមករាជធានីភ្នំ​ពេញ វាជាសកម្ម​ភាពអត់​មានន័យអ្វីទាល់តែសោះ ក្នុងការ​ឆ្លើយ​តបនឹងការខកខានរបស់សហចៅ​ក្រមស៊ើបអង្កេតក្នុងសំណុំរឿង០០៣ និង០០៤។ វាគឺជាការ គួររំខានខ្លាំងណាស់ក្នុងការខកខានទាំងនេះ ព្រោះថា ការពាក់ព័ន្ធរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅ ​អង្គជំនុំជម្រះវិសា​មញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជា គឺក្នុងគោលបំណងសម្រាប់មូលដ្ឋាននៃភាពជោគជ័យ របស់សាលាក្តីនេះ ក្នុងការកាត់​ទោសបទឧក្រិដ្ឋកម្មសម្លាប់រង្គាលអំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់របប ខ្មែរក្រហម។ ក្នុងឆ្នាំ២០០២ ​អគ្គលេខាធិការរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លោក អាណាន់ និងលោក ហានស៍ កូរ៉ែល ដែលជាប្រធាន​ការិ​យា​ល័យទទួលបន្ទុកកិច្ចការច្បាប់នាពេលនោះ​ បានដកថយពីការចរចារជាមួយប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើតសាលាក្តីខ្មែរក្រហម ដោយបារម្ភអំពី កង្វះខាតឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ សមត្ថភាព និងអំពើពុករលួយ។ មន្រ្តីអង្គការសហប្រជាជាតិ បានទទូចសុំឲ្យមានព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិដែល​ឯករាជ្យមួយរូប ជំនួសឲ្យសហព្រះរាជអាជ្ញា និងឲ្យ មានចៅក្រមអន្តរជាតិភាគច្រើន ដើម្បីញែក​តុលាការឲ្យដាច់ពីការជ្រៀតជ្រែកពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មហាសន្និបាតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ តាមការបង្គាប់របស់​ប្រទេសជប៉ុន អូស្រ្តាលី បារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិក បន្ទាប់មកបានអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តមួយ អំពាវឲ្យលោកអគ្គលេខាធិការបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ប្រការនេះហើយ ដែលនាំ​ឲ្យទម្រង់បច្ចុប្បន្នរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជា មានសហព្រះរាជអាជ្ញា ចៅក្រម​កម្ពុជា​ភាគ​ច្រើន និងរូបមន្តមតិភាគច្រើនលើសលុប ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះខាងផ្លូវច្បាប់ មួយ​ចំនួន។ លោក អាណាន់ បានធ្វើតាម ប៉ុន្តែលោកបានចេញផងដែរនូវហេតុផលខ្លាំងៗអំពីរចនា​សម្ព័នរបស់តុលាការ និងតួនាទីរបស់ប្រទេសម្ចាស់ជំនួយក្នុងការធ្វើឲ្យខូចដល់បទដ្ឋានអន្តរជាតិ។ នៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៣ ដាក់ជូនទៅមហាសន្និបាត លោក អាណាន់ ​បាន​ថ្លែងថា៖

ខ្ញុំមិនអាចទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំសូមរំឭកអំពីរបាយការណ៍របស់តំណាងពិសេសទទួលបន្ទុកសិទិ្ធ​មនុស្សរបស់ខ្ញុំក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលតែងតែរកឃើញរាល់ពេលថា តុលាការកម្ពុជា​មាន ការគោរពតិចតួចចំពោះសិទិ្ធជាមូលដ្ឋានបំផុតក្នុងការទទួលបានការកាត់សេចក្តីដោយ យុត្តិធម៌។ ខ្ញុំនៅតែមានកង្វល់ជានិច្ចថា បញ្ញាត្តិនានានៃសេចក្តីព្រាងកិច្ចព្រម​ព្រៀងដ៏ សំខាន់ទាំងនេះ នឹងមិនត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ គោរពយ៉ាងពេញលេញ​នោះទេ ហើយខ្ញុំមានកង្វល់ថា បទដ្ឋានយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែលបានបង្កើតឡើង ភាពត្រឹម​ត្រូវ និងដំណើរការត្រឹមត្រូវ អាចនឹងមិនត្រូវបានគេធានានោះទេ។​ បន្ថែមលើសនេះទៀត តាមទស្សនយល់ឃើញច្បាស់លាស់របស់មហាសន្និបាត... គឺថាមានបញ្ហាបន្តទាក់ទងទៅ​នឹងនីតិរដ្ឋ និងកិច្ចដំណើការនៃប្រព័ន្ធតុលាការក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលរងការជ្រៀត​ជ្រែក ពីរអង្គនីតិប្រតិបត្តិក្នុងឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ ខ្ញុំពេញចិត្តច្រើនជាង ក្នុងការមានសេចក្តី​ព្រាងកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ដែលផ្តល់ឲ្យអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញមានចៅក្រមអន្តរជាតិភាគ​ច្រើន។

ការចូលរួមនិងការត្រួតត្រារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវបានគេមើលឃើញថាមានសារសំខាន់ ណាស់ក្នុងការធ្វើឲ្យអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជា ជាសាលាក្តីមួយដែលយុត្តិធម៌ ​និង មានសមត្ថភាព ពីព្រោះតែលទ្ឋភាពរបស់អង្គការសហប្រជាតិក្នុងការនាំយកវិជ្ជាជីវៈ និង​ភាព​ឯករាជ្យ ចូលមកក្នុងកិច្ចដំណើរការកាត់សេចក្តី។ ការសន្មត់នេះ ឥឡូវនេះស្ថិតក្នុងបញ្ហាហើយ។

ដោយទទួលស្គាល់ការលំបាកដែលសាលាក្តីនឹងជួបប្រទះក្នុងការធានានូវយុត្តិធម៌ដ៏ត្រឹមត្រូវ លោក អាណាន់ នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់លោក ឆ្នាំ ២០០៣ បានបញ្ចេញយោបល់ថា អង្គការ សហប្រជាជាតិ ថ្ងៃណាមួយអាចនឹងដកខ្លួនចេញពីអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ​កម្ពុជា ៖

ការងាកចេញដោយមិនសមស្របណាមួយរបស់រដ្ឋាភិបាល ពីកាតព្វកិច្ចដែលបានសន្យា អាចនាំឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ ដកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនិងជំនួយរបស់ខ្លួន ចេញពីកិច្ច​ដំណើរការក្តី។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដទៃទៀតបាននិយាយថា ​មិនដូចគ្នានឹង​អគ្គលេខាធិកាមុនៗនោះទេ អគ្គលេខាធិការបច្ចុប្បន្ន លោក បាន គីមូន និងការិយាល័យ​ទទួល បន្ទុក​ផ្នែក​ច្បាប់ បានបង្ហាញសេចក្តីយល់ព្រមបន្តិចបន្ទួចប៉ុណ្ណោះ ក្នុងការធានា​ឲ្យអង្គជំនុំជម្រះវិសា​មញ្ញ​ក្នុងតុលាការ​កម្ពុជាបំពេញការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ និងច្បាប់កម្ពុជា។ មន្រ្តី​អង្គការសហប្រជាជាតិ មិនបានស្ម័គ្រចិត្តទទួលយកការស៊ើបអង្កេតហ្មត់ចត់ ដើម្បីធានាឲ្យ លោក​ ប្លាំង ​មានការប្រព្រឹត្តក្នុងនាមជាចៅក្រមត្រឹមត្រូវ ដែលតែងតាំងដោយអង្គការសហប្រ​ជា​​ជាតិ​នោះទេ ទោះ​ជាមានរឿងរ៉ាវលើកឡើងម្តងហើយម្តងទៀត ដោយមន្រ្តីនៃអង្គជំនុំជម្រះ វិសាមញ្ញ​ក្នុងតុលា​ការ​​​​កម្ពុជាក៏ដោយ។

ជំនួសឲ្យការចាត់វិធានការ ដើម្បីការពារអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ​ក្នុងតុលា​ការ​​​​កម្ពុជា នៅថ្ងទី១៤ ខែ​មិថុនា លោកអគ្គលេខាធិការ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយអះអាងថា អង្គការសហប្រជា​ជាតិ មិនមានការទទួលខុសត្រូវដោះស្រាយរឿងអាស្រូវ ដែលហ៊ុំព័ទ្ធជុំវិញអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ​ក្នុង​​​តុលា​ការ​​​​កម្ពុជានោះទេ ហើយបានធ្វើការអះអាងថា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ​ក្នុងតុលា​ការ​​​​កម្ពុជា ជា “ដំណើរការតុលាការមួយដែលឯករាជ្យ។” សេចក្តីថ្លែងការនោះនិយាយថា ៖

សេចក្តីប្រកាសដែលធ្វើឡើងដោយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត នៅថ្ងៃទី២៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១១ ដែលថាពួកគេបានសម្រេចបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួនក្នុងសំណុំរឿង​០០៣នោះ គឺជាជំហាននីតិវិធីបណ្តោះអាសន្នមួយ។ រឿងរ៉ាវដែលទាក់ទងទៅនឹងសេចក្តី​សម្រេចនោះ នឹងមិនមែនជាកម្មវត្ថុសម្រាប់ពិចារណាបន្តទៅមុខដោយសហចៅក្រម​ស៊ើបអង្កេត សហព្រះរាជអាជ្ញា និងអង្គបុរេជំនុំជម្រះនោះទេ។ នីតិវិធីណាមួយដែល អាចផ្តើមចេញដោយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត នឹងស្ថិតនៅក្រោមកិច្ចដំណើរការឯករាជ្យ​របស់តុលាការ។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សនិយាយថា សេចក្តីថ្លែងរបស់អគ្គេលខាធិការ មិនបានអើពើនឹងការ​ជ្រៀត​ជ្រែកដោយឥតលាក់លាម និងដ៏យូរ​លង់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទៅក្នុងអង្គជំនុំជម្រះវិសា​មញ្ញ​​ក្នុង​តុលា​ការ​​​​កម្ពុជានោះទេ ហើយក៏មិនអើពើទៅនឹងការស្រុះស្រួលរបស់សហចៅក្រមស៊ើប​អង្កេត​​នៅក្នុងការជ្រៀតជ្រែកនោះដែរ។

សេចក្តីសង្ខេបសំណុំរឿង០០៣ និង០០៤

ព័ត៌មាននៅក្នុងផ្នែកនេះ ជាបឋមជាឯកសារក្នុងសំណុំរឿង​០០៣​និង០០៤ ដែលឥឡូវនេះមានជា​សាធារណៈ ដោយមានឯកសារបន្ថែមពីរប្រភពសាធារណៈនិងឯកជនដទៃៗទៀត រួមទាំងការ​ស្រាវ​ជ្រាវរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សផងដែរ។ ការចោទប្រកាន់ នៅក្នុងសេចក្តីសង្ខេបទាំង​នេះ ធ្វើឲ្យកាន់តែច្បាស់ថា ជនសង្ស័យនៅក្នុងសំណុំរឿងទាំងនេះស្ថិតក្នុងប្រភេទជន “ដែល​ទទួល​ខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត”  តាមច្បាប់របស់អង្គជំនុំជម្រះវិសា​មញ្ញ​​ក្នុង​តុលា​ការ​​​​កម្ពុជា។

លោក ស៊ូម៉េត ហៅថា ស៊ូ សាម៉េត ជាជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង០០៣

ព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ បានចោទលោក ស៊ូម៉េត ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋ កម្មកម្ម​សង្រ្គាម។

លោកម៉េត កូនប្រុសរបស់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមដែលបានស្លាប់នៅចុងទស្សវត្សរ៍១៩៦០ គឺ​ជាទាហានជើងចាស់បម្រើចលនាដ៏យូរលង់ម្នាក់។ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមឆ្នាំ១៩៧០-១៩៧៥ រវាងខ្មែរ​ក្រហម និងសាធារណរដ្ឋខ្មែរ លោកម៉េតធ្លាប់ជាសមមិត្តដឹកនាំកងពលធំលេខ១​ ភូមិភាគនិរតី ដែល​វាយប្រយុទ្ធនៅក្នុងតំបន់នានាក្នុងខែត្រ កំពង់ឆ្នាំង និង កំពង់ស្ពឺ។ កងពលតូច ឬអង្គភាព នានា​ដែល​ចំណុះឲ្យកងពលធំនេះ មានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការវាយរឹបអូសយកទីក្រុងភ្នំពេញ និង ទីរួមខេត្ត​កំពង់​ឆ្នាំង ​នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ រួមដោយការបណ្តេញអ្នកស្រុកក្នុងក្រុង និងទីប្រជុំជន​ចេញ​​ដោយបង្ខំទៅកាន់តំបន់ជនបទ និងបានកាប់សម្លាប់ដ៏រង្គាលក្រៅប្រព័ន្ធ តុលាការ​នូវនាយ​ទាហាន​​និងមន្រ្តីរបស់របបសាធារ​ណរដ្ឋខ្មែរដែលចុះចាញ់។

បន្ទាប់ពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ម៉េត បានក្លាយជាលេខារបស់កងពលមជ្ឈឹមរបស់ខ្មែរ​ក្រហមមួយ (កម្លាំងស្រួច) លេខ៥០២ ដែលមានការច្របាច់បញ្ចូលទ័ពអាកាសដែលទើបបង្កើត​ថ្មី​និងកងឯកទេសពាក់ព័ន្ធនានា។ កងពលមជ្ឈឹមនេះមានទីបញ្ជាការនៅពោធិចិតុង ព្រលានយន្ត​ហោះ​ទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ។ គាត់បានក្លាយជាអ្នកជំនួយការឲ្យគណៈកម្មាធិការមជ្ឈឹម។ កងពលលេខ ៥០២ មានតួនាទីរាយការណ៍ទៅឲ្យអគ្គសេនាធិការខ្មែរក្រហម និងគណកម្មាធិការយោធា ដែលដឹក​នាំ​ដោយសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្រៃ្តយ៍ សមមិត្ត សុន សេន និង លេខាបក្ស​សមមិត្ត ប៉ុលពត (ទាំងពីរនាក់បានស្លាប់ហើយ)។  កងពលធំនេះ មានកងវរសេនាធំចម្រុះ និងអង្គភាព​ក្រោមបង្គាប់ដទៃទៀត ដែលសារុបមានយុទ្ធជនពី ៥,០០០ ទៅ៦,០០០ នាក់ ដែលកងទ័ពយុវជន​ត្រូវបានគេដាក់​រាយគ្រប់ពេលនៅទូទាំងប្រទេស រួមទាំងទិសពាយ័ព្យ ទិសឧត្តរ បស្ចឹម និរតី បូព៌ា និងទិសឦសាន។ ម៉េត ទទួលបានការហ្វឹកហ្វឺននយោបាយនៅកម្រិតគណកម្មាធិការមជ្ឈឹម។

ម៉េត បានចូលរួមសកម្មភាពអង្គមិទិញជាញឹកញាប់ ក្រោមការឧត្ថម្ភរបស់អគ្គសេនាធិការ ជាមួយ លេខា​ធិការ​កង​ពលធំមជ្ឈឹមដទៃទៀត ហើយនិងកងឯកភាពទ័ពមជ្ឈឹម ជាកន្លែងដែលពួកគេបាន រាយ​ការណ៍អំពីសកម្មភាពរបស់កងឯកភាពរបស់ពួកគេ បានទទួលការណែនាំរបស់បក្ស និង​បាន​អនុម័ត​​​​គោល​នយោបាយបក្ស។ កិច្ចប្រជុំទាំងនេះ ជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងគោលនយោបាយនិង​ការអនុវត្តរបស់ខ្មែរ​ក្រហម ទាក់ទងនឹងការលុបបំបាត់ចោលខ្មាំងផ្ទៃក្នុងនិងខ្មាំងពីក្រៅ តាមការ​អះ​អាង​របស់ខ្មែរក្រហម ដែលមានលក្ខណៈជា “ការងារការពារជាតិ” និងរាប់បញ្ចូលទាំងការ​ប្រហារ​ជីវិតខ្មាំងផ្ទៃក្នុង និងការវាយប្រហារឆ្លងកាត់ព្រំដែនលើភូមិនានាក្នុងប្រទេសវៀតណាម។

លោក ម៉េត នៅតែទទួលបន្ទុកការងាររបស់កងពលធំលេខ ៥០២ រហូតដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ជា​ពេលដែលគាត់ត្រូវបានតម្លើងឋាន្តរសក្កិ និងទទួលបានករណីកិច្ចបន្ថែម។ គាត់បានក្លាយជាសមា​ជិកមួយរូបនៃអគ្គសេនាធិការ ដែលតាមការរាយការណ៍មកថា​ ក្លាយជាអនុប្រធានរបស់មេរបស់​គាត់​​​​ឈ្មោះ សុន សេន ដែលគេជឿថាគាត់ត្រូវបានគេតម្លើងបុណ្យសក្តិពេញសិទិ្ធជាសមាជិក​គណៈ​​កម្មាធិការមជ្ឈឹម និងត្រូវបានគេប្រគល់ការទទួលខុសត្រូវផ្នែកខ្លះលើបញ្ជាការសមរភូមិ​សំខាន់មួយស្ថិតនៅព្រំដែនកម្ពុជានិងវៀតណាម។

មិនខុសនឹងកងឯកភាពយោធាដទៃទៀត នៅគ្រប់កម្រិតទាំងអស់ទូទាំងប្រទេស កងពល ៥០២ មានការទទួលខុសត្រូវចំពោះសន្តិសុខជុំវិញបរិវេណដែលជាកន្លែងដែលពួកគេដាក់ពង្រាយ និង​បាន​​ដឹកនាំ​ចាប់ខ្លួនប្រជាជនសាមញ្ញដែលគេសង្ស័យ ដូចជានៅក្នុងបរិវេណព្រលានយន្តហោះពោ​ធិចិនតុង ហើយឃុំអ្នកទាំងនោះទុកសួរចម្លើយនិងប្រហាជីវិតពួកគេ ឬក៏បញ្ជូនពួកគេប្រគល់ឲ្យទៅ​មណ្ឌលសួរចម្លើយ ស-២១ ដើម្បីចាត់ចែង។ កងពលនេះមានការទទួលខុសត្រូវបឋមក្នុងការ​កំណត់ “ខ្មាំង” ដែលគេបានចោទប្រកាន់ តាមការទទួលខុសត្រូវរបស់កងពលនេះ ដោយបញ្ជូន​ខ្មាំងទៅមន្ទីរសន្តិសុខ ស-២២ របស់កងពលនេះប្រចាំពោធិចិនតុង-ភ្នំពេញ ដែលជា​កន្លែងសួរ ចម្លើយមួយទៀត ឬបញ្ចូនទៅ ស-២១ ។ ជាកងឯកភាពយោធាមជ្ឈឹម កងពលធំលេខ ​៥០២ បានសហការយ៉ាងជិតស្និតជាមួយ ស-២១ ក្នុងការចាប់ខ្លួនមិត្តសមាជិកកងពល និងយុទ្ធជន​ដែល ស-២១ បានកំណត់សម្គាល់ថាជា “ខ្មាំង” ។ ការចាប់ខ្លួនបែបនេះ បានចាប់ផ្តើមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ដែលមានការពាក់ព័ន្ធជាមួយលោក ម៉េត ក្នុងអំពើទារុណកម្ម និង ការ​កាប់សម្លាប់យ៉ាងរង្គាលដែលប្រព្រឹត្តនៅឯ ស-២១។

ចាប់ផ្តើមយ៉ាងហោចណាស់ពីឆ្នាំ១៩៧៦ កងពលធំ៥០២ ទទួលបន្ទុកមើលការខុសត្រូវលើទីតាំង​ការងារបង្ខិតបង្ខំ ក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង សម្រាប់ការស្ថាបនាព្រលានយន្តហោះគាំទ្រយោធាប្រកប ដោយយុទ្ធ​សាស្រ្តមួយ ដែលត្រូវបានគេប្រើជាទីតាំងអប់រំកែប្រែ សម្រាប់ឃុំខ្លួន និងដាក់ទណ្ឌកម្ម យោធា​និង​ប្រជាជនដទៃទៀត​ដែលគេជម្រះចេញពីកងឯកភាពរបស់ពួកគេ តាមការចោទប្រកាន់ ថា “សមាសភាព​មិន​​ល្អ” ឬម្យ៉ាងទៀតត្រូវបានគេសន្មត់ជានយោបាយថាជាបញ្ហា ។ មនុស្សមួយ ចំនួនធំត្រូវបានគេបញ្ជូន​ទៅការដ្ឋានកំពង់ឆ្នាំង ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ពាក់ព័ន្ឋនឹងការបោសសំអាតដ៏ធំ មួយរបស់ខ្មែរ​ក្រហម និងរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ខ្លួនក្នុងភូមិភាគបូព៌ា។ ខណៈពេល ដែលប្រជាជនមួយ​ចំនួនដែលគេបញ្ជូនតាមអំពើចិត្ត ឲ្យទៅទទួលរងនូវការងារនិងទណ្ឌកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ក្រោម​លក្ខ​ខណ្ឌ​ដ៏​មហាអមនុស្សធម៌ វាមានការចាត់ថាពួកគេបានទទួលការកែប្រែបានគ្រប់គ្រាន់ ហើយ និង​អាច​​បញ្ជូនត្រឡប់ទៅកាន់អង្គភាពរបស់ពួកគេវិញ តែប្រជាជនជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀត បានស្លាប់​ ដោយ​សារ​​ស្ថានភាពដែលពួកគេបានជួបប្រទះ ដោយ​កង​ពលធំ៥០២ ប្រហារជីវិត ពួកគេនៅតាមតំបន់   ឬ​ការប្រហាជីវិតតាមបញ្ជារបស់កងពលធំ៥០២ នៅមន្ទីរសន្តិសុខជនស៊ីវិល ដែលនៅក្បែរៗនោះ ចំពោះ​បទ​ល្មើស​ផ្សេងៗ​ដែលគេបានសន្មត់ ឬក៏បញ្ជូនទៅ ស-២១ តាមការ ផ្តួចផ្តើមរបស់កងពលធំ ឬតាម​ការស្នើ​សុំ​របស់ស-២១។ ការប្រហារជីវិតនៅតាមតំបន់បានធ្វើខ្លាំង ឡើងៗនៅរវាងចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ដើម​ឆ្នាំ១៩៧៩ ។

ចុងក្រោយមក នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ លោក ម៉េត ដែលទើបតម្លើងឋាន្តរសក្តិថ្មីៗ ត្រូវបានបញ្ជូនទៅ​សម​រភូមិមុខរបស់ភូមិភាគ៥០៥​ នៅព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសវៀតណាម ដែលនៅទីនោះគាត់ត្រូវ បានគេចោទថាបាន​ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរលកថ្មីមួយនៃការបោសសំអាត ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ យោធាមជ្ឈឹម និងកម្មាភិបាលរដ្ឋ​បាលមូលដ្ឋាននៅក្នុងតំបន់ ដែលពួកគេមួយចំនួនត្រូវបានបញ្ជូន ទៅកាន់ ស-២១ ពីបទចោទប្រកាន់ថា​បាន​អនុញ្ញាតឲ្យមានការចូលក្នុងដែនដីប្រទេសកម្ពុជារបស់ វៀតណាម។

មាស មុត ហៅថា អាចារ្យ នេន ជាជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង ០០៣

សហព្រះរាជអាជ្ញអន្តរជាតិ បានចោទប្រកាន់ មាស មុត ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងបទ​ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម។

មុត ជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងចលនាកុមុយនីស្តកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់ពីទស្សវត្សរ៍១៩៦០ ខណៈពេល​ដែលគាត់ជាផ្នែកមួយនៃបណ្តាញបដិវត្តរបស់ព្រះសង្ឃតាមបណ្តាវត្តនានានៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ភាគ​ច្រើននៃពួកគេមានប្រភពពីភូមិនភាគនិរតី និងភ្ជាប់ជាមួយខ្មោចលោក ឈិត ជឿន ដែលគេស្គាល់​ឈ្មោះថា តា ម៉ុក។ ម៉ុកបានក្លាយជាលេខាភូមិភាគនិរតីនៅចុងទស្សវត្សរ៍ ១៩៦០។ គាត់ជា​សមា​ជិកអង្គការដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់ខ្មែរក្រហម សមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍ និងបាន​ក្លាយ​ជា​​លេខារងរបស់គណៈកម្មាធិការមជ្ឈឹមបក្សរបស់ខ្មែរក្រហម ដែលមានលំដាប់ថ្នាក់ទីបី​នៅ​ក្នុង​បក្ស។

បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមស៊ីវិលរវាងខ្មែរក្រហមនិងសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ចាប់ផ្តើមក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ មុត បានក្លាយជាលេខារងនៃភូមិភាគនិរតី ដែលរាប់បញ្ចូលខេត្តតាកែវ ដែលជាខេត្តលំនៅដ្ឋាន​របស់​ម៉ុក​ ផងដែរ។ នៅពេលនោះ មុត បានរៀបការជាមួយកូនស្រីរបស់ ម៉ុក ឈ្មោះខុម ដែលជា កម្មភិបាលបក្ស​ក្នុងស្រុកត្រាំកក់ ជាទីកន្លែងកំណើតរបស់ ម៉ុក។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ មុត ក្លាយជាលេខា​របស់​កងពលលេខ៣ ​ប្រចាំភូមិភាគនិរតី ដែលវាយកំចាត់កម្លាំងកងទ័ពសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ​ក្នុងខេត្ត​តា​កែវ ខេត្ត​កំពត និងកំពង់ស្ពឺ។ ពលទាហានមួយចំនួនរបស់កងពល បានចូលទីក្រុងភ្នំពេញ ចំណែក​ឯពលទាហានដទៃទៀតវាយឈ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុងកំពុងផែកំពង់សោម។ កងពល​ធំលេខ ៣ ជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការបណ្តេញចេញអ្នកក្រុងភ្នំពេញនិងកំពង់សោម ទៅកាន់តំបន់​ជនបទ​ និង ការកាប់សម្លាប់យ៉ាងរង្គាលក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការលើនាយទាហាននិងមន្រ្តីសាធារ​ណ​រដ្ឋខ្មែរ។

បន្ទាប់ពីថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥ មុត បានក្លាយជាលេខារបស់កង​ពលធំមជ្ឈឹមលេខ១៦៤ ដោយ​​ច្របាច់បញ្ចូលកងទ័ពជើងទឹកដែលទើបបង្កើតថ្មី និងកងឯកទេសពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត។ កងពលធំ​នេះបោះទីបញ្ជាការនៅកំពង់សោម ដែលមានមូលដ្ឋាននៅតាមកំពង់ផែមួយចំនួន តាម​បណ្តោយ ឆ្នេរសមុទ្រ និងកោះក្នុងឈូងសមុទ្រសៀម។ មុត បញ្ជាការលើកងកម្លាំងលើសពី ៨,០០០ ទៅ ១០,០០០ នាក់។ គាត់បានក្លាយជាលេខាក្រុងកំពង់សោមផងដែរ ដែលបន្ទាប់ពីការបណ្តេញ​ចេញ​​​​​​​ដោយបង្ខំនូវអ្នករស់នៅក្នុងក្រុងពីមុនៗមក ក្រុងនេះមួយផ្នែកបានបំពេញមកវិញដោយកម្មករ ស៊ីវិលបីបួនពាន់​នាក់​​ធ្វើការ​នៅ​កំពង់ផែ​ រួមទាំងកម្មករស៊ីវិលដទៃទៀត​ដែលធ្វើការក្នុងរោង​ចក្រ​នៅ​​ក្នុង​ក្រុង និង​ជុំវិញ​ក្រុង។ តាមរបាយការណ៍មកថា មុត ចែករំលែកអំណាចជាមួយក្រ​សួងនានា លើការគ្រប់គ្រងប្រជា​ជន​​ថ្មីនេះ ប៉ុន្តែមានការទទួលខុសត្រូវជាចម្បងលើសន្តិសុខ​កំពង់សោម។ គាត់​ក៏ជាប់​ចោទថាបានទទួលខុសត្រូវលើផ្នែកខ្លះនៃតំបន់៣៧​ ដែលជាតំបន់ជិតខាង​ក្នុង​ភូមិភាគ​បស្ចិម​ក្រោយសង្រ្គាម ដែលក្នុងតំបន់នោះមានអ្នករស់នៅក្នុងក្រុងកំពង់សោមពីមុន ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ចេញឲ្យទៅរស់នៅទីនោះជា “ប្រជាជនថ្មី” ក្រោមលក្ខខណ្ឌអមនុស្សធម៌ដ៏អាក្រក់​បំផុត​ដូច​គ្នា​នឹង​​កន្លែង​ដទៃទៀត​ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដូចគ្នានឹង ស៊ូ ម៉េត ដែរ មុត ជាជំនួយការឲ្យគណៈកម្ម​ធិការ​មជ្ឈឹម។

កងពលធំលេខ ១៦៤ បានរាយការណ៍ឲ្យអគ្គសេនាធិការ និងគណៈកម្មាធិការយោធា ដឹកនាំដោយ​សមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍ សុន សេន និងលេខាបក្ស ប៉ុល ពត រៀងៗខ្លួន។ មុត ទទួល រ៉ាប់​រងការហ្វឹកហ្វឺននយោបាយនៅកម្រិតគណៈកម្មាធិការមជ្ឈឹម។គាត់ចូលរួមការប្រជុំជាញឹកញាប់ ​ក្រោម​ការឧបត្ថម្ភរបស់អគ្គសេនាធិការ ជាមួយនឹងកងពលធំមជ្ឈឹម និងលេខារបស់កងឯក​ភាព យោធាមជ្ឈឹមដទៃទៀត ដែលពួកគេទាំងនេះត្រូវរាយការណ៍អំពីសកម្មភាពរបស់កងឯកភាព ទទួលការណែនាំពីបក្ស និងអនុម័តគោលនយោបាយបក្ស។ ការប្រជុំទាំងនេះ​ទាក់ទងយ៉ាងជាក់​លាក់​ទៅនឹងគោលនយោបាយ និងការអនុវត្តរបស់ខ្មែរក្រហមស្តីពីការលុបបំបាត់ចោលខ្មាំង​ផ្ទៃ​ក្នុង​និងខ្មាំងពីខាងក្រៅ ដែលអះអាងដោយខ្មែរក្រហម ដែលមានលក្ខណៈជា “កិច្ចការការពារជាតិ។”​ រឿងនេះមានរាប់បញ្ចូលការប្រហារជីវិតខ្មាំងផ្ទៃក្នុង និងការវាយប្រហារលើភូមិនានា ក្នុងប្រទេស​វៀត​​​ណាមផងដែរ។

មុត នៅតែទទួលបន្ទុកការងារកងពលធំលេខ១៦៤ រហូតចុងឆ្នាំ១៩៧៨ គឺជាពេលដែលគាត់ត្រូវ បាន​តម្លើងឋានន្តរសក្កិនិងប្រគល់ករណីយកិច្ចថ្មី។ គាត់បានក្លាយជាសមាជិករបស់អគ្គសេនាធិការ ដែល​​​គេជឿថាត្រូវបានគេតម្លើងឲ្យទៅជាសមាជិកពេញសិទ្ធរបស់គណៈកម្មាធិការមជ្ឈឹម និងត្រូវ​បាន​​​គេប្រគល់អំណាចយោធានិងនយោបាយពេញលេញលើ “តំបន់៥០៥” នៃព្រំដែនកម្ពុជាជាមួយ​នឹង​ប្រទេសវៀតណាម និងបញ្ជាការលើកងឯកភាពមជ្ឈឹមដែលដាក់រាយនៅទីនោះ។

ដូចគ្នានឹងកងឯកភាពទ័ពខ្មែរក្រហមដទៃទៀត នៅគ្រប់កម្រិតទាំងអស់ទូទាំងប្រទេស កងពលធំ​លេខ១៦៤ មានការទទួលខុសត្រូវយ៉ាងហោចណាស់ចំពោះសន្តិសុខនៅជុំវិញបរិវេណដែលមាន ការដាក់ពង្រាយកងទ័ពក្នុងតំបន់កំពង់សោម។ កងពលធំនេះ បានចាប់កម្មករ​ដែលគេចោទប្រកាន់​ថាជា “ខ្មាំង”  នៅក្នុងនិងនៅជុំវិញក្រុងកំពង់សោម និងតាមការចោទប្រកាន់ផងដែរថា បានចាប់​ប្រជាជនសាមញ្ញដែលគេសង្ស័យ នៅក្នុងតំបន់ជិតៗតំបន់៣៧ ដោយបានឃុំឃាំងពួកគេដើម្បីសួរ​ចម្លើយ​និងប្រហារជីវិត ឬប្រគល់ពួកគេទៅឲ្យមន្ទីរសន្តិសុខមូលដ្ឋាន ដើម្បីចាត់ចែង​បន្ត។ ​តាម​សេចក្តី​រាយការណ៍មកថា កងពលធំនេះទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់លើសន្តិសុខ ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រជា​ជន​ស៊ី​វិលនៅកំពង់​សោមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ បន្ទាប់ពីការបោសសំអាតពួកខ្មែរក្រហម ដែលមិនមែន​ជា​​របស់​កងពលធំ១៦៤ ដែល មុត បានជួយ។ កងពលធំនេះ​ មានការទទួលខុសត្រូវចម្បងផងដែរ​ ក្នុង​ការ​កំណត់​មុខសញ្ញា “ខ្មាំង” ដែលគេបានចោទ តាមកម្រិតទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់របស់កងពល ដោយ​ការបញ្ជូនពួកគេ ទៅកាន់មន្ទីរសន្តិសុខផ្ទាល់របស់កងពលស្ថិតនៅវត្តអង្គតាញ្ញាន​ក្នុង​​​ខេត្ត​កំពង់​សោម  ទៅមូលដ្ឋានអប់រំកែប្រែឲ្យធ្វើការងារបង្ខំនៅឯស្ទឹងហាវ ទៅតំបន់ដាក់ទណ្ឌ​កម្មដទៃៗទៀត ក្រោមអំណាចផ្ទាល់របស់កងពលធំ ឬបញ្ជូនទៅ ស-២១។

មុត ឬអ្នកក្រោមបង្គាប់ដែលនៅគៀកនឹងគាត់ តាមការចោទប្រកាន់មកថា បានបញ្ជាឲ្យមានការ​សម្លាប់នៅមូលដ្ឋានតែម្តង គឺសម្លាប់ទាំងបុគ្គលិកកងពលធំ និងប្រជាជនសាមញ្ញ ដោយមិន ទាក់ទងទៅសមត្ថកិច្ចមានអំណាចខ្ពស់ជាងនោះទេ។ លក្ខខណ្ឌការងារដ៏អមនុស្សធម៌​ ដែល ប្រតិបត្តិនៅកន្លែង​អប់រំកែ​ប្រែនៅឯស្ទឹងហាវ បាននាំឲ្យមានការស្លាប់ដោយសារភាពអត់ឃ្លាន និង ជំងឺ ក្នុងចំណោមកម្មករ​ទាំងឡាយ។ កងពលធំលេខ១៦៤ បានសហការយ៉ាងជិតស្និតជាមួយនឹង ស-២១ ក្នុងការចាប់ខ្លួន​កម្មាភិបាលកងពល និងយុទ្ធជន​ ដែល ស-២១ កំណត់ថាជា “ខ្មាំង” ។ ការចាប់ខ្លួនបែបនេះបានចាប់​ផ្តើមនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៦ និងបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៨។ ជនរងគ្រោះ ជាច្រើននាក់ពីការបោសសំអាតពីដំបូង ដែលគេបញ្ជូនទៅ ស-២១ គឺជាកម្មាភិបាល និងយុទ្ធជន កងពលធំ១៦៤ ដែលមានដើមកំណើតមកពី​ភូមិភាគបូព៌ា។ ចាប់ផ្តើមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ កម្មាភិបាល របស់កងពល១៦៤ ត្រូវបានគេបញ្ជូន​ទៅ​កង​ឯក​ភាព​មជ្ឈឹមដទៃៗទៀត ដើម្បីជួយធ្វើការបោស សំអាតខ្មាំង ឬដាក់ជំនួសកម្មាភិបាលដែលត្រូវបានគេបោសសំអាតរួច ​។ មុត បានចូលរួមប្រជុំ នៅ អគ្គសេនាធិការ ដែលក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះដំណើរការនៃការបោសសំអាតនៅក្នុងតំបន់ដទៃៗទៀតនៃ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបាន​គេ​លើក​​មក​ពិភាក្សា ។

ជាអ្នកកាន់អំណាចយោធាខ្មែរក្រហមជាន់ខ្ពស់បំផុត ដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងប្រតិបត្តិការក្នុងខេត្តជាប់​មាត់​​សមុទ្រ បន្ទាប់ពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ មុត ទទួលបន្ទុកផ្ទាល់លើពលសេនានៃកង​ពល​ធំ១៦៤ ដែលបានល្បាតលើផ្នែកដ៏ធំនៃឈូងសមុទ្រសៀម ជាកន្លែងដែលពួកគេពាក់ព័ន្ធ​នឹង ចរាចរណ៍នៃនាវាថៃ ឬវៀតណាម និងជាញឹញាប់បានវាយប្រហារទៅលើទូកនេសាទស៊ីវិលរបស់ ថៃ​និងវៀតណាម និងទូកដែលដឹកជនស៊ីវិលវៀតណាមដែលព្យាយាមភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស។ ជន​ស៊ីវិលថៃ និងវៀតណាមត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលវាយប្រហារទាំងនេះ។ បុគ្គលិកយោធា​និងជនស៊ីវិល​វៀតណាមដែលគេចាប់បាន ត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅកាន់ ស-២១ ដើម្បីប្រហារជីវិត ជា​ពិសេសបន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមវាយប្រហារប្រឆាំងនឹងវៀតណាម។ ជនជាតិថៃដែលគេចាប់​បាន និងពួកបស្ចឹមប្រទេសមួយចំនួនតូច ដែលស្ទាក់ចាប់បានដោយកងពលធំលេខ១៦៤ ចេញពី​ឆ្នេរសមុទ្រ ត្រូវបានសម្លាប់ផងដែរនៅ ស-២១។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ មុត បានប្រើប្រាស់អំណាចគណៈកម្មាធិការមជ្ឈឹម និងអគ្គសេនាធិការ ដឹកនាំ ការបោសសំអាតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនមូលដ្ឋាននៅទីនោះ ដែលអ្នករងគ្រោះមួយ ចំនួនត្រូវបាន​គេបញ្ជូនទៅកាន់ ស-២១ និងអ្នកដទៃទៀតត្រូវបានរាយការណ៍មកថាត្រូវបាន ប្រហារជីវិតនៅមូល​ដ្ឋានតែម្តង ស្របពេលនោះ មុត បានតែងតាំងក្រុមកម្មាភិបាលថ្មីអោយកាន់ តំណែងក្នុង​តំបន់​៥០៥ និងកងពលមជ្ឈឹមដែលដាក់ពង្រាយក្នុងតំបន់ប្រតិបត្តិការក្រោមបញ្ជាការ របស់គាត់។

ឱម អាន ហៅថា ថូ អាន ជាជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង ០០៤

សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ បានចោទប្រកាន់ឱម​ អាន ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និង​ប្រល័យពូជសាសន៍។

អាន បានចូលរួមជាមួយខ្មែរក្រហម បន្ទាប់ពីបួសជាព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្តមួយ ក្រោមឥទ្ធិពលចលនា​នៅភូមិភាគនិរតីរបស់ខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់ពីជ័យជំនះរបស់ខ្មែរក្រហមនៅថ្ងៃ១៧ មេសា ១៩៧៥ អាន ​ត្រូវបានតែងតាំងជាលេខាស្រុកកណ្តាលស្ទឹងតំបន់២៥ របស់ភូមិភាគនិរតី ក្រោមអំណាច ​លេខា​​ភូមិភាគ ​​​តាម៉ុក។ តំបន់២៥ គ្រប់គ្រងលើដែនដីនានានៅទិសទក្សិណ និងបូព៌ានៃទីក្រុង ភ្នំពេញ ជា​តំបន់​​ដែល​ប្រជា​ពល​រដ្ឋត្រូវបានគេបញ្ជូនចេញដោយបង្ខំ ទៅកាន់តំបន់នានា ដែល ត្រួតត្រាពី​ដំបូង​​ដោយ​​ខ្មែរ​ក្រ​ហម បន្ទាប់ពីថ្ងៃ១៧ មេសា។

មួយភាគធំនៃប្រជាពលរដ្ឋក្រុងភ្នំពេញ ត្រូវបានគេបញ្ជូនចេញជា “ប្រជាជនថ្មី” ទៅកាន់ស្រុក​កណ្តាល​ស្ទឹង និងបណ្តាស្រុកដទៃៗទៀតក្នុងតំបន់២៥ ដែលជាកន្លែងដែលមនុស្សជាច្រើននាក់​ដែលគេចោទថាជានាយទាហាន ឬមន្រ្តីសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ត្រូវបានគេសម្លាប់ភ្លាមៗនៅក្នុងមន្ទីរ​សន្តិសុខនានានៅមូលដ្ឋាន។ ប្រជាពលរដ្ឋដទៃទៀតត្រូវបានគេបង្ខំឲ្យធ្វើការ និងស្ថិតក្នុង​ស្ថាន​ភាពការងារអមនុស្សធម៌  ដែលលទ្ធផលបន្តបន្ទាប់មកពួកគេបានស្លាប់ដោយភាពអត់ឃ្លាន និង​ជំងឺ។ ប្រជាជនថ្មីជាច្រើននាក់ និងអ្នកស្រុកដទៃទៀតនៅតំបន់២៥ នៅពេលនោះបាន​ទទួល​រង​នៅ​រលក​ទី​​ពីរ​នៃ​ការ​បញ្ជូន​ចេញដោយបង្ខំនៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ជាពេលដែល​មានការ​បញ្ជូន​ចេញ​​នូវ ចំនួនដ៏ច្រើនយ៉ាងអមនុស្សធម៌ទៅកាន់ផ្នែកនានានៃប្រទេសកម្ពុជា ដែលប្រជាជនជាច្រើន​បាន​ស្លាប់​នៅពេលធ្វើដំណើរ ឬនៅពេលទៅដល់។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦ អាន ត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅតំបន់៣៥ ជាកន្លែងដែលគាត់ក្លាយជាសមាជិកមួយ​រូប នៃគណៈកម្មាធិការភូមិភាគ។ ក្នុងតំណែងនេះ គាត់មើលការខុសត្រូវលើពលកម្មដោយបង្ខិតបង្ខំ រួមមាន​ការសាងសង់ប្រព័ន្ធស្រោចស្រពទឹក និងការងារត្រួតត្រាផ្លូវទឹកផ្សេងៗទៀតនៅកម្រិតតំបន់ និង​ស្រុក កន្លែងដែលមានការបង្ខំឲ្យធ្វើការងារក្រោមលក្ខខណ្ឌការងារអមនុស្សធម៌ ដែលនាំឲ្យ​មាន​​មនុស្សស្លាប់ជាច្រើនដោយការអត់ឃ្លាននិងជំងឺ។ គាត់ត្រូវបានគេជឿផងដែរថា បាន​ចែក​រំលែកអំណាចជាមួយមន្រ្តីតំបន់៣៥ ដទៃទៀត លើមន្ទីរសន្តិសុខតំបន់ និងមន្ទីរ​​សន្តិ​សុខ​ស្រុក​ជា​ច្រើន​របស់តំបន់៣៥នេះ និងមណ្ឌលឃុំឃាំងកម្រិតទាបនានា មិនខុសគ្នា​នឹង​មណ្ឌល​​ដទៃៗ​ទៀត​ក្នុង​ប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។ គាត់ទទួលខុសត្រូវលើការកាប់​សម្លាប់​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​​តុលា​ការ​មួយ​ចំនួន​ដ៏​ធំ រួមទាំងអំពើទារុណ្ឌកម្ម និងប្រព្រឹត្តកម្មដ៏អមនុស្សធម៌ដទៃទៀត លើប្រជា​ជន​​ទាំង​​ឡាយ​​ដែល​ទទួលរងនូវការឃុំឃាំងតាម​អំពើចិត្ត ដោយចាត់ថាជា “ពួកក្បត់” “ខ្មាំង” ឬ “សមាសភាព​មិនល្អ”។

ថ្វីបើភាគច្រើននៃជនទាំងឡាយដែលគេចោទប្រកាន់បែបនេះ នៅក្នុងតំបន់៣៥ ក្នុងអំឡុងពេល​នោះ ត្រូវបានគេចោទថាមានជាប់ទាក់ទងនឹងនយោបាយ សង្គម ឬតាមរយៈចំណងគ្រួសារជា​មួយ​ពួក​​សាធារណរដ្ឋខ្មែរដែលបានចុះចាញ់ក៏ដោយ ក៏ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៦បន្តបន្ទាប់មក ពួកគេក៏រាប់​បញ្ចូល​​ជន​ទាំង​ឡាយមកពីក្នុងជួរខ្មែរក្រហម ជួររដ្ឋបាលរបស់ខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពខ្មែរក្រហម​ផង​ដែរ។ ពួកគេត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនដោយមានអំណាចថ្នាក់ស្រុក តំបន់ ឬភូមិភាគ ដោយចោទថា​មាន​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធនឹង​ពួកសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ជាប់ទាក់ទងជាមួយវៀតណាម ឬពីព្រោះតែ “និន្នាការក្បត់”ដោយគ្មាន​ភស្តុតាងចង្អុលបង្ហាញដទៃៗទៀត។ ពួកគេក៏រាប់បញ្ចូលសមាជិក​សហ គមន៍​ចាមនៅមូល​ដ្ឋាន ជន​ជាតិភាគតិចឥស្លាមដែលគេដៅសម្រាប់ការបង្រ្កាប ជាពិសេសបន្ទាប់ពី ប្រជាជនចាម​មាន​ប្រតិ​កម្មចំពោះការធ្វើទុកបុកម្នេញ ជាមួយនឹងការកើតឡើងនូវការបះបោរ។

ពេលខ្លះនៅចន្លោះខែមីនា និងឧសភា ១៩៧៧ អាន ត្រូវបានគេផ្ទេរ និងតម្លើងឋានន្តរសក្តិ។ គាត់​បានក្លាយជាលេខាតំបន់៤១ ដែលជាតំបន់ភូមិភាគឧត្តររបស់ខ្មែរក្រហមពីមុន និងត្រូវបានគេ​កំណត់ឡើងវិញជាតំបន់មជ្ឈឹម ដែលគាត់បានក្លាយជាលេខារងចំណុះឲ្យលោក​ កែ ពក ដែល​ជា​សមាជិករបស់គណៈកម្មាធិការមជ្ឈឹមខ្មែរក្រហម។ ក្នុងនាមជាលេខារងប្រចាំតំបន់ អាន ​​ត្រូវ​បាន​គេ​ជឿ​ថា បានចូលរួមជាមួយ​ ពក លេខាតំបន់ ទទួលបន្ទុកគណៈកម្មាធិ​ការមជ្ឈឹម ដែលជា​មេ​ដឹក​នាំខ្ពស់បំផុតទីពីររបស់ខ្មែរក្រហម ដែលមានអំណាចទូទាំងប្រទេស និង​ស្ថិតក្រោមតែ​គណៈ​កម្មាធិការអចិន្រ្តៃមួយប៉ណ្ណោះ។ គណៈកម្មាធិការនេះប្រជុំយ៉ាងហោចណាស់​មួយ​លើក រៀងរាល់​ប្រាំ​មួយខែម្តងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីរាយការណ៍ដល់គណៈកម្មាធិការ​អចិន្រ្តៃយ៍ និងទទួល​ការ​ណែនាំរបស់គណៈកម្មាធិការ។

អាន បានមកនៅក្នុងតំបន់៤១ នៅពាក់កណ្តាលនៃការបោសសំអាតដ៏ធំក្នុងជួរខ្មែរ​ក្រហមមូលដ្ឋាន និងការកញ្ជ្រោលឡើងមួយក្នុងការបោសសម្អាតទាំង “ប្រជាជនថ្មី” ដែលតាំងទី​មកពីតំបន់អតីត សាធារណរដ្ឋខ្មែរ និង “ទាហានជើងចាស់” ។ ការបោសសម្អាតទាំងអស់​ធ្វើ​តាមការណែនាំ ពីគណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍ និងដឹកនាំដោយ ពក ចំណែកឯ អាន មាន​តួនាទីសំខាន់ ហើយសាក្សីជាច្រើនចោទប្រកាន់គាត់ថា គាត់ចេញការណែនាំផ្ទាល់ខ្លួនឲ្យមានការ​ស្វែងរក “ខ្មាំង” និងសមាសភាពមិនល្អដទៃទៀត។

ជនរងគ្រោះជាច្រើនពីការបោសសំអាតក្នុងបក្ស ក្នុងភូមិភាគមជ្ឈឹម/ភូមិភាគឧត្តរ ត្រូវបានគេបញ្ជូន ទៅ​កាន់​ ស-២១ ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ជាកន្លែងដែលពួកគេទទួលរងការសួរចម្លើយជាមួយទារុណ្ឌកម្ម និង​ក្រោយ​​មកសម្លាប់ចោល។ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមថ្នាក់ទាប ប្រជាជនថ្មីនិងសមាជិកដទៃទៀត​នៃប្រជា​ជន​សាមញ្ញមូលដ្ឋាន ត្រូវគេប្រហារជីវិតក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ឬត្រូវបានគេឃុំឃាំងគ្មាន កំណត់ក្នុង​ស្ថាន​ភាពការងារអមនុស្សធម៌ក្រៃលែង នៅមូលដ្ឋាន ដែល​ភាគ​ច្រើនស្ថិតនៅកម្រិត ស្រុក ឬកម្រិត​ទាប​ជាងនេះ និងមន្ទីរសន្តិសុខតំបន់ ក្នុងតំបន់៤១ និងកន្លែងដទៃទៀត។ ជាលេខា​តំបន់៤១ អាន មានអំណាចផ្ទាល់លើស្រុកចំណុះរបស់តំបន់ និងរដ្ឋបាលថ្នាក់ទាប គ្រប់គ្រង​លើដែនដីដែលដាក់បង្ខំឲ្យអនុវត្តន៍បែបអមនុស្សធម៌យ៉ាងច្រើនលើប្រជាពលរដ្ឋទាំងមូល និងក្នុង​ឋានៈ​ជា​លេខារងភូមិភាគ គាត់យ៉ាងហោចណាស់មានអំណាចមួយចំនួនក្នុងផ្នែកនៃដែនដី​របស់​ភូមិ​ភាគ លើសពីតំបន់៤១។

អាន ជាប្រធានស្រុកកងមាស ជាកន្លែងដែលគេចោទប្រកាន់ថាមានការប្រព្រឹត្តអំពើប្រល័យពូជ​សាសន៍ ប្រឆាំងនឹងជនជាតិចាម ចាប់ពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៧ និងបន្តពាសពេញប្រទេសរហូត​ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨។ អាន ជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងច្រើនក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ តាមការចោទប្រកាន់ថា បានប្រ​ព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិក្នុងភូមិភាគមជ្ឈឹម និងជាពិសេសតំបន់៤១ ដែលមានជនរង​គ្រោះ​ជាច្រើន ដែលក្នុងនោះមានប្រជាជនមកពីគ្រប់ផ្នែក រួមទាំងសមាជិកខ្មែរក្រហមផងដែរ។ ជា​លេ​ខាធិការរ​ងភូមិភាគ គាត់មានវត្តមានជារដ្ឋអំណាចមួយនៅឯការដ្ឋានពលកម្មបង្ខិតបង្ខំប្រចាំភូមិ​ភាគដ៏សំខាន់មួយ ដើម្បីដឹកនាំកសាង “ទំនប់១មករា” និងការងារពាក់ព័ន្ធនឹងការស្រោចស្រពទឹក គម្រោងគ្រប់គ្រងទឹកសម្រាប់តំបន់៤២ និង៤៣ ដែលបានចាប់ធ្វើមុនពេលមកដល់របស់គាត់ ប៉ុន្តែ​បានបញ្ចប់នៅពេលដែលគាត់បានមកនៅកន្លែងនោះ និងជាកន្លែងដែលកម្មករជាច្រើនត្រូវបានគេ​ប្រហារ​ជីវិតក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ឬបានស្លាប់ដោយសារភាពអត់ឃ្លាន ឬជំងឺ។

យិម ​ទិត្យ ជាជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង០០៤

សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិបានចោទ យិម ទិត្យ ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។

ទិត្យ ជាអ្នកមានស្រុកកំណើតនៅស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ ទិត្យសកម្មណាស់ក្នុងចលនាកុំមុយ​នីស្ត យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ គាត់ធ្លាប់បានបួសជាព្រះសង្ឃដំបូងឡើយនៅក្នុង​ខេត្ត​តាកែវ​ និងបន្ទាប់មកនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ ជាយថាហេតុ គាត់បានរៀបការជាមួយបងប្អូនស្រី​របស់​ ម៉ុក។ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមឆ្នាំ១៩៧០-១៩៧៥ រវាងខ្មែរក្រហមនិងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ទិត្យ​បានក្លាយជា​កម្មាភិបាល​ដឹកនាំស្រុកគីរីវង្ស ក្នុងតំបន់១៣ របស់ភូមិភាគនិរតី ដែលជាមូលដ្ឋាន ដ៏អំណាច​របស់ម៉ុក។ ​នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទិត្យ ជាលេខាបក្សស្រុកគីរីវង្ស ដែលមានព្រំ​ប្រទល់​ជាប់​នឹង​ប្រទេស​​វៀតណាម។ តាមសេចក្តីរាយការណ៍នៅចំណុចខ្លះមកថា យ៉ាងហោច ណាស់ ទិត្យ បាន​ក្លាយ​ជា​សមាជិកគណៈកម្មាធិការតំបន់១៣ ដែលគេជឿថា គាត់ត្រូវបានគេ ប្រគល់យ៉ាង​ហោច​ណាស់​នូវ​អំណាចមួយចំនួនលើតំបន់ទាំងមូល។

ជាលេខាបក្សគីរីវង្ស ទិត្យ បានប្រើប្រាស់អំណាចផ្ទាល់លើប្រជាជនស្រុក ដែលគិតពីឆ្នាំ១៩៧៥មក មានរាប់ទាំង “ប្រជាជនថ្មី” ដែលគេបណ្តញចេញទាំងបង្ខំពីតំបន់នានាក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរ​ក្រហមពីមុនមក។ គាត់មានអំណាចលើមន្ទីរសន្តិសុខស្រុក ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងវត្តព្រះ​ធាតុ និងប្រតិបត្តិការសន្តិសុខកម្រិតទាប ដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការកំណត់ និងធានាដល់ការប្រ​ហារជីវិតក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ចំពោះអ្នកដែលគេចោទថាជាអតីតនាយទាហាន និងមន្រ្តីសាធារណ​រដ្ឋ​ខ្មែរ និងអ្នកឯទៀត រួមទាំងប្រជាជនមូលដ្ឋាន ដែលរស់នៅយូមកហើយ ដោយចោទប្រកាន់ថា “ក្បត់” ឬ “ខ្មាំង”។ ប្រជាជនដទៃទៀត “ប្រជាជនថ្មី” និងអ្នកស្រុកដែលរស់នៅយូរមកហើយ ដែល​គេចោទថាជា “សមាសភាពមិនល្អ” ឬអ្នកដែលមាន “និន្នាការ” នយោបាយមិនល្អ ត្រូវបានគេចាប់ ខ្លួន និងឃុំខ្លួននៅមន្ទីរសន្តិសុខ ឬមន្ទីរឃុំឃាំង​នៅទូទាំងស្រុក ដើម្បីអប់រំកែប្រែដោយបង្ខំឲ្យ ធ្វើការងារ។ មនុស្សជាច្រើននាក់បានស្លាប់។ ទិត្យ គ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលស្រុកគីរីវង្ស ដែលរដ្ឋបាលនេះ បានដាក់បង្ខំឲ្យមាន​ស្ថានភាពរស់នៅដ៏មហាអមនុស្សធម៌ ដែលនាំឲ្យមានការស្លាប់មនុស្សយ៉ាង ច្រើន។

នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៨ ទិត្យ ត្រូវបានគេចាត់តាំង ដោយមានការតម្លើងឋានន្តរសក្តិសំខាន់ មួយ​ទៅភូមិភាគពាយ័ព្យ ជាកន្លែងដែលគាត់បានក្លាយជាលេខាតំបន់១ ។ គាត់បានក្លាយជា សមាជិក​ដ៏សំខាន់មួយរូបរបស់គណៈកម្មាធិការភូមិភាគ ដែលនៅក្នុងនោះ តាម៉ុក ជាលេខា ដែល ស្រប​គ្នា​នោះដែរមានតំណែងមេដឹកនាំដទៃទៀតជាច្រើន ដែលក្រោយពេលបោសសំអាត​សម្លាប់ ​​បានធ្វើឲ្យ​បាត់បង់ក្រុមកម្មាភិបាលជំនាន់មុនរបស់ភូមិភាគពាយ័ព្យ។ យ៉ាងហោចណាស់ ទិត្យ ត្រួតត្រាតំបន់១ ​ដោយផ្ទាល់ និងស្រុក និងកងឯកភាពចំណុះឲ្យតំបន់១ នេះ ហើយគាត់ត្រូវបាន គេជឿថា មាន​អំណាចយ៉ាងហោចណាស់លើផ្នែកដទៃទៀតនៃភូមិភាគពាយ័ព្យ។ តាម ស្ថានការណ៍នេះ គាត់ត្រូវបានគេ​ចោទ​ប្រកាន់ថា បានដឹកនាំការបោសសំអាតកម្មាភិបាលជា ទាហានជើងចាស់នៅកម្រិតមូលដ្ឋាន និង “បោស​សម្អាតប្រជាជន” ច្រើនឡើងៗ ដែលអំឡុង ពេលនោះមានមនុស្សជាច្រើននាក់ ត្រូវបានគេនាំ​ទៅ​ប្រហារជីវិតក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនៅឯមន្ទីរ សន្តិសុខតំបន់ និងស្រុក ឬនាំយកទៅសម្លាប់នៅកន្លែង​ដទៃទៀត។

ក្រុមជាក់លាក់ខ្លះ ជាពិសេសសហគមន៍ខ្មែរក្រោម និងអ្នកតាំងទីលំនៅជនជាតិវៀតណាមដែល​នៅសេសសល់ចុងក្រោយ និងជនទាំងឡាយដែលគេចាត់ថាជាជនជាតិវៀតណាម ត្រូវបានគេដៅ​ជាពិសេសសម្រាប់ការកំទេចចោល ដែលពេលនោះមានប្រជាជនមួយចំនួនធំ ត្រូវបានគេផ្ទេរ​ចេញដោយបង្ខំពីភូមិភាគពូព៌ា ជាផ្នែកមួយក្នុងការបោសសំអាតក្នុងពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៨ ក៏ត្រូវ បាន​គេសម្លាប់ផងដែរ។ ស្ថានភាពរស់នៅក្នុងភូមិភាគពាយ័ព្យ មានសភាពកាន់តែអាក្រក់ នាំឲ្យមានការ​ផ្ទុះខ្លាំងឡើងនៃកំណើននៃការស្លាប់ពីការអត់ឃ្លាននិងជំងឺ។

អ៊ីម ចែម ហៅថា ស្រី ចែម ជាជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង០០៤

សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិបានចោទប្រកាន់ អ៊ឹម ចែម ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ

ចែម ជាអ្នកមានដើមកំណើតនៅក្នុងស្រុកនៅត្រាំកក់ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់ ម៉ុក ជាកន្លែង ដែល​ពួកខ្មែរក្រហមបានដាក់ជាតំបន់១៣ របស់ភូមិភាគនិរតី។ គ្រួសាររបស់គាត់ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង ចលនា​កុំមុយនីស្តកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីទស្សវត្សរ៍១៩៦០ ហើយអ្នកស្រីបានសកម្ម ក្នុងនាមជា​កម្មាភិបាលមួយរូប ក្នុងចលនាបំផុសសង្រ្គាមស៊ីវិលក្នុងឆ្នាំ១៩៧០។

ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ ចែម បានក្លាយជាតំណាងកសិករភូមិភាគនិរតីក្នុងមហាសន្និបាតប្រជាជន ដែល ចាត់​តាំងដោយខ្មែរក្រហម ចំណែកឯប្តីរបស់គាត់ឈ្មោះ ណុបញេន ជាលេខាស្រុកក្នុងភូមិភាគ ជា​កន្លែង​​អ្នកស្រីបានក្លាយជាលេខាស្រុកព្រះនេត្រព្រះ ហើយប្តីរបស់គាត់ជាលេខាស្រុកស៊ីសូ​ផុន។ គាត់ស្ថិតនៅក្នុងតំណែងនេះរហូតដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៨។

ការបញ្ជូន ចែម និងប្តីរបស់គាត់ទៅភូមិភាគពាយ័ព្យ មានការគាប់ជួននឹងការចាប់ផ្តើមនូវកំណើន​នៃរលក​នៃការបោសសំអាតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមជំនាន់មុនៗនៅទីនោះ និងគាប់ជួនផងដែរនូវ ការមកដល់ថ្មី​ក្នុងភូមិភាគពាយ័ព្យនូវមន្រ្តីខ្មែរក្រហមថ្មីៗជាច្រើន ពីភូមិភាគដទៃទៀត មកជំនួស​អ្នកដែលត្រូវបានគេបោសសំអាតទាំងនោះ។ ចែម និងកម្មាភិបាលថ្មីដទៃទៀត ត្រូវបានគេចោទ ថាបានចូលរួមក្នុងការបោសសំអាតជាច្រើន រហូតដល់ដើមឆ្នាំ១៩៧៩។

ប្រជាជនមួយចំនួនដែលទទួលរងការបោសសំអាត ក្នុងស្រុកព្រះនេត្រព្រះ និងផ្នែកជិត​ខាងក្នុង​តំបន់៥ បន្ទាប់ពីគេដាក់ ចែម ក្នុងតំណែងដ៏មានអំណាច ត្រូវបានគេនាំទៅប្រហារជីវិតក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការនៅឯ ស-២១ ចំណែកឯប្រជាជនដទៃទៀតត្រូវបានគេសម្លាប់ ឬឃុំខ្លួនសម្រាប់​ទណ្ឌកម្ម​ការ​ងារដោយបង្ខំ និងអប់រំកែប្រែឡើងវិញនៅនឹងមូលដ្ឋានតែម្តង រួមទាំងនៅឯមូលដ្ឋានមួយចំនួន​ក្នុងស្រុកព្រះនេត្រព្រះ ដែលកាលនោះ ចែម ដឹកនាំផ្ទាល់ ឬយ៉ាងហោចណាស់មានឥទ្ធិពលខ្លះ ដូចជាលើភ្នំត្រយូងជាដើម។ ទំហំនៃការបោសសំអាតមានកំណើនច្រើនឡើងៗ នៅពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ​១៩៧៨ និងបានកើនច្រើនឡើងទៀត ដោយការប្រយុទ្ធផ្ទៃក្នុងប្រឆាំងគ្នាឯងដ៏ហិង្សានៅចុង​ឆ្នាំ​ក្នុង​ចំណោម​បណ្តាញខ្មែរក្រហមដ៏មានអំណាច។

ចែម ត្រូវបានគេចោទផងដែរថា គាត់គ្រប់គ្រងលើពលកម្មដោយបង្ខិតបង្ខំ ដើម្បីស្ថាបនាប្រព័ន្ធចែក ចាយ​ទឹកភ្ជាប់ទៅទំនប់ត្រពាំងថ្មរបស់តំបន់៥ និងគម្រោងស្រោចស្រពទឹក។ ការកសាងបាន ចាប់ផ្តើមធ្វើ​មុន​ពេលគាត់បានមកដល់ ប៉ុន្តែការស្ថាបនានោះបានបញ្ចប់​ ក្រោយពីគេបានដាក់គាត់​ឲ្យ​ទទួល​ខុស​​ត្រូវលើ​ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ។ ស្ថានភាពដ៏អាក្រក់បំផុតដែលគេបានដាក់លើកម្មករ ដែលគេចោទថា​ស្ថិត​​នៅ​ក្រោមការត្រួតត្រារបស់គាត់ បាននាំឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ជាច្រើន។ កម្មករ មួយចំនួនត្រូវ​បាន​គេ​ប្រហារ​ជីវិតនៅឯមូលដ្ឋានសាងសង់ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងទឹក ដោយសារពួកគេតវ៉ា នឹង​លក្ខ​ខណ្ឌការងារ ឬមិនអាចធ្វើទៅតាមសេចក្តីត្រូវការ។ ម្យ៉ាងទៀត ស្ថានភាពទូទៅដែលបាន ដាក់បង្ខំលើប្រ​ជា​ពលរដ្ឋ​ទាំងអស់របស់ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ មានលក្ខណៈដ៏មហាពិបាក និងដ៏សែន មហាអាក្រក់​បំផុត ក្នុង​ផ្នែកជាច្រើនរបស់ស្រុក អំឡុងពេលដែល ចែម គ្រប់គ្រង ដែលនាំឲ្យមាន អ្នកស្លាប់ដ៏​ច្រើន​លើស​​លុបដោយការអត់ឃ្លាន និងជំងឺ។ ជនទាំងឡាយណាដែលតវ៉ា ឬត្រូវបាន គេចាត់ថា “ខ្ជិល” ចំពោះការខកខានមិនបានបំពេញការងារចាំបាច់ ត្រូវទទួលរងការប្រហាជីវិត ឬ ដាក់ឃុំឃាំងនៅឯ​កន្លែងអប់រំកែប្រែ និងដាក់ទណ្ឌកម្មឲ្យបំពេញការងារដោយបង្ខិតបង្ខំនៅទូទាំង ស្រុក។

ចែម ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា ដឹកនាំសម្លាប់រង្គាលចុងក្រោយ ដូចជានៅឯភ្នំត្រយូង លើប្រជាជន ណាដែល​គេសង្ស័យ នាំអោយមានគំនិតប្រឆាំងនឹងរបបខ្មែរក្រហម ដែលការគ្រប់គ្រងរបស់របប នេះត្រូវ​បានគេធ្វើឲ្យបែកខ្ញែកនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ដើមឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយការរុលចូលមករបស់កង​ទ័ព​វៀត​​ណាម។ ក្នុងរយៈពេលនៃការកាន់តំណែងរបស់ចែម ជាលេខាស្រុកព្រះ​នេត្រព្រះ ការប្រហារ ជីវិត និងទណ្ឌកម្មការងារដោយបង្ខំ ត្រូវបានផ្តោតជាពិសេសទៅលើ ប្រជា​ជនដែលគេអះអាង ថាពាក់ព័ន្ធនឹងសាធារណរដ្ឋខ្មែរដែលចុះចាញ់ ជនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មាភិបាល​មូលដ្ឋានដែលគេ បានបោសសំអាត និងជនទាំងឡាយដែលគេចាត់ថាជា “វៀតណាម” ។

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.

Region / Country