In het rapport "Vluchtige steun: hoe efficiëntie het in het Nederlandse asielbeleid wint van bescherming" wordt bezorgdheid geuit over de onlangs aangenomen beleidsplannen om de afhandeling van asielaanvragen te versnellen ten koste van de bescherming van vluchtelingen.
"In haar pogingen het immigratieproces in de hand te houden, mag de Nederlandse overheid geen fundamentele rechten schenden," zegt Elizabeth Andersen, directeur van de afdeling Europa en Centraal Azië van Human Rights Watch. "Human Rights Watch dringt er bij de nieuwe regering, die momenteel wordt gevormd, op aan prioriteit te geven aan herziening van het asielbeleid en ervoor te zorgen, dat Nederland binnen Europa weer voorop loopt als het om bescherming van mensenrechten en vluchtelingen gaat."
Aan het 33 pagina's tellende rapport van Human Rights Watch ging een onderzoek van drie maanden vooraf, waarin tientallen transcripten en uitspraken in asielprocedures werden beoordeeld en uitvoerige gesprekken werden gevoerd met asieladvocaten, humanitaire instellingen, mensenrechtenorganisaties en medewerkers van de Nederlandse immigratiedienst. In het rapport spreekt Human Rights Watch haar bezorgdheid uit over de volgende drie aandachtsgebieden: de inbreuk op rechten van asielzoekers in de routinematig toegepaste versnelde procedure, de ongepaste behandeling van minderjarige migranten en de beperkingen van de rechten van asielzoekers op basisvoorzieningen, zoals voedsel en onderdak.
Human Rights Watch schrijft dat de Nederlandse overheid de versnelde "AC-procedure" gebruikt voor het behandelen van aanvragen waarvoor deze niet geschikt is. De procedure, die slechts 48 uur duurt, was oorspronkelijk bedoeld om duidelijk ongegronde aanvragen af te wijzen, maar wordt tegenwoordig gebruikt bij de afhandeling van zo'n 60 procent van alle aanvragen, en 80 procent werd reeds als streefcijfer genoemd. Volgens Human Rights Watch krijgen asielaanvragers in de AC-procedure nauwelijks gelegenheid om de behoefte aan bescherming met bewijsstukken te staven of bij een advocaat adequaat advies in te winnen, dan wel een afwijzing in hoger beroep doeltreffend aan te vechten. Human Rights Watch is van oordeel dat de procedure met name ontoereikend is voor aanvragen waarbij het om humanitaire kwesties of complexe juridische en praktische problemen gaat.
Andersen: "De versnelde asielprocedure wordt door de overheden regelmatig gebruikt om aanvragen te beoordelen van mensen die aan een trauma lijden of hun land ontvluchten vanwege oorlog of onderdrukking. Onder deze omstandigheden lopen de autoriteiten het risico mensen terug te sturen, met een heel reële kans dat ze in hun eigen land weer vervolgd zullen worden."
In haar rapport schrijft Human Rights Watch eveneens dat bepaalde aspecten van het Nederlandse immigratiebeleid onvoldoende recht doen aan de belangen van minderjarige migranten, zoals vastgelegd in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Human Rights Watch is met name bezorgd over het feit dat meer dan 30 procent van de asielaanvragen van minderjarigen wordt afgehandeld via de versnelde AC-procedure. Human Rights Watch constateerde dat kinderen vaak worden ondervraagd op een manier die gezien hun leeftijd en mate van volwassenheid ongepast is en dat zij het vaak zonder de ondersteuning van een advocaat of voogd moeten stellen. Verder concludeert Human Rights Watch dat de Nederlandse overheid, bij de vaststelling dat een kind in Nederland wordt "begeleid" door familieleden, onvoldoende nagaat of dergelijke personen ook bereid of in staat zijn langdurig voor het kind te zorgen.
Een derde punt van kritiek van Human Rights Watch betreft het feit dat in het Nederlandse beleid asielzoekers in bepaalde stadia van de asielprocedure geen recht hebben op basisvoorzieningen zoals voedsel en onderdak. Volgens Human Rights Watch leidt dit beleid ertoe dat asielzoekers, waaronder gezinnen met kinderen, dakloos de definitieve beroepsbeslissing in de AC-procedure moeten afwachten en voor hun basisbehoeften aangewezen zijn op liefdadigheid. Human Rights Watch noemt één geval waarin een gezin uit Rwanda uit het aanmeldcentrum werd gezet nadat de immigratiedienst de asielaanvraag had afgewezen. Toen de beslissing later door de rechter werd herroepen, was het gezin nergens meer te vinden.
Andersen: "Asielzoekers kunnen de procedure niet doeltreffend doorlopen als zijzelf en hun gezinsleden niet weten waar ze moeten slapen. Een beleid waarin mensen in nood geen recht hebben op basisvoorzieningen strookt niet met de humanitaire traditie van Nederland."
In het rapport worden gedetailleerde aanbevelingen gedaan op basis waarvan een nieuwe regering ervoor kan zorgen dat het asiel- en immigratiebeleid in overeenstemming wordt gebracht met de internationale en regionale wettelijke verplichtingen van Nederland. Voor deze aanbevelingen aan de Nederlandse regering wordt verwezen naar het volledige rapport op de web-site.