پس از بیش از یک دهه فعالیت حقوق زنان شورای نگهبان ایران بالاخره اصلاحیهای را تأیید کرد که به کودکان زنان ایرانی که با همسر خارجی ازدواج کرده اند تابعیت ایران را اعطا میکند. شورای نگهبان آخرین نهادی بود که تأییدیهاش برای این اصلاح به تأخیر افتاده قانون تابعیت تبعیضآمیز ایران لازم بود.
پیش از این قانون مدنی ایران به کودکان و همسران مردان ایرانی به شکل خودکار تابعیت میداد اما کودکانی که در ایران از مادر ایرانی و پدر غیرایرانی متولد شدهاند باید حداقل تا ۱۹ سالگی در ایران زندگی کنند تا بتوانند درخواست تابعیت بدهند.
مشخص نیست که چند کودک در ایران مادر ایرانی و پدر خارجی دارند. با وجود این، در سالهای اخیر این موضوع پررنگتر شده است. این به خاطر دهها هزار ازدواج ثبتشده و ثبتنشده بین زنان ایرانی و مردان افغانستانی است که کودکانشان امکان دریافت تابعیت بر پایهای برابر ندارند. پژوهش در دیگر کشورها نشان داده است که چنین تبعیضی میتواند به دسترسی کودکان به آموزش، مراقبت پزشکی، مسکن، و اشتغال پس از رسیدن آنها به بزرگسالی ضربه بزند.
تلاش اخیر برای اصلاح قانون از مریم میرزاخانی الهام گرفت. او ریاضیدان ایرانی سرشناس در سطح جهان و برنده مدال فیلدز بود که در سال ۲۰۱۷ در اثر سرطان درگذشت. به خاطر ایرانی نبودن همسر او کودک او نمیتواند ملیت ایرانی دریافت کند. در ماه مه مجلس ایران بالاخره اصلاح پیشنهادشده را تصویب کرد اما طرح بین مجلس و شورای نگهبان در رفت و آمد بود. شورای نگهبان نهادی متشکل از شش فقیه و شش حقوقدان است که باید تأیید کند که طرح تصویبشده با قانون اساسی ایران و فقه اسلامی همخوانی دارد. شورای نگهبان دیروز این اصلاحیه را تأیید کرد.
در حالی که این پیروزی به تأخیر افتادهای برای زنان ایرانی بود، این قانون جدیداً اصلاحشده دسترسی به تابعیت را به به برابری کامل نمیرساند. زنان ایرانی باید برای ملیت فرزندانشان درخواست بدهند در حالی که کودکان مردان ایرانی به شکل خودکار ملیت ایرانی دریافت میکنند. کودکانی که به ۱۸ سالگی میرسند میتوانند خود درخواست کسب تابعید بدهند. در هر دو مورد تحقیقات امنیتی لازم است.
نگرانکنندهترین مورد این است که قانون اصلاحشده الزام میکند که پیش از تأیید تابعیت در این درخواستها وزارت اطلاعات یا سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تأیید کنند که «مشکل امنیتی» وجود ندارد. اگر والدین یک کودک به چشم منتقد حکومت دیده شوند، مخصوصاً در مناطق مرزی شرقی و غربی که ازدواجهای برونمرزی معمولتر هستند و مقامات کنترل شدیدی روی فعالیت مسالمتآمیز اعمال میکنند، این شرط مبهم میتواند به شکل خودسرانه برای رد درخواست تابعیت استفاده شود.
ظرف چند هفته قانون جدیداً اصلاحشده ایران بالاخره به فرزندان زنان ایرانی امکان میدهد که برای برخورداری از مواهب برابر با فرزندان مردان ایرانی درخواست بدهند. اما ایران باید موانع باقیمانده را هم رفع کند تا تضمین کند که فرزندان شهروندان ایرانی، چه مرد و چه زن، بر اساسی برابر تابعیت دریافت کنند. در صورت، آنها کودکانی ایرانی هستند.