(Αθήνα) – Ο πρώτος γύρος απελάσεων 66 ατόμων από το νησί της Χίου προς την Τουρκία στις 4 Απριλίου 2016, κατ’ εντολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν βεβιασμένος, χαοτικός και παραβίασε τα δικαιώματα των απελαθέντων ατόμων, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch. Στην Τουρκία, οι κρατούμενοι απελαθέντες έχασαν την επαφή με συγγενείς και φίλους τους που κρατούνται στην Ελλάδα, ενώ οι τουρκικές αρχές δεν επέτρεψαν επισκέψεις από ομάδες προάσπισης των δικαιωμάτων ή από τα Ηνωμένα Έθνη.
«Στην ξέφρενη βιασύνη τους για την έναρξη ισχύος της συμφωνίας περί απελάσεων με την Τουρκία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα τίναξαν στον αέρα τα δικαιώματα, μεταξύ άλλων και για όσους επιθυμούσαν να ζητήσουν άσυλο», δήλωσε ο Fred Abrahams, αναπληρωτής διευθυντής προγράμματος της Human Rights Watch. «Οι καταχρηστικές απελάσεις αποκαλύπτουν τα θεμελιώδη προβλήματα της πολιτικής των εσπευσμένων μαζικών επιστροφών που εφαρμόζει η ΕΕ προς μια χώρα η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής».
Σε επισκέψεις που πραγματοποίησε στο κέντρο κράτησης της ΒΙΑΛ στη Χίο στις 7 και 8 Απριλίου, η Human Rights Watch συνομίλησε με 12 φίλους και έναν συγγενή 19 Αφγανών που απελάθηκαν από τη Χίο στις 4 Απριλίου. Βάσει αυτών των συνεντεύξεων και των γραπτών μηνυμάτων που ανταλλάχθηκαν μεταξύ των ατόμων που παραχώρησαν συνέντευξη και των απελαθέντων, η Human Rights Watch κατέγραψε σειρά παρατυπιών και παραβιάσεων. Οι αρχές δεν ενημέρωναν τους ανθρώπους ότι επρόκειτο να απελαθούν, δεν τους έλεγαν πού τους πήγαιναν και σε ορισμένους εξ αυτών δεν επέτρεψαν να πάρουν τα προσωπικά τους αντικείμενα. Σύμφωνα με τον οργανισμό του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, δεκατρείς από τους απελαθέντες από τη Χίο είχαν εκφράσει την επιθυμία να ζητήσουν άσυλο στην Ελλάδα, και ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να είναι και μεγαλύτερος, δήλωσε η Human Rights Watch.
Οι ελληνικές αρχές φαίνεται ότι βιάστηκαν να εφαρμόσουν τις αναγκαστικές επιστροφές από τη Χίο, καθώς και τις 136 ακόμη απελάσεις της ημέρας εκείνης από το κοντινό νησί της Λέσβου, προκειμένου να τηρήσουν την ανακοινωθείσα προθεσμία για την έναρξη των επιστροφών στο πλαίσιο της προβληματικής συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας που τέθηκε σε ισχύ στις 20 Μαρτίου 2016. Η συμφωνία αυτή επιτρέπει την επιστροφή αιτούντων άσυλο στην Τουρκία βάσει της παραδοχής ότι η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα για αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες.
Η νομική βάση για την επιστροφή στην Τουρκία των μεταναστών που δεν ζητούν άσυλο είναι μια συμφωνία επανεισδοχής που είχε συναφθεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 2001. Μια συμφωνία επανεισδοχής μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας, δυνάμει της οποίας θα επιτρέπονται παρόμοιες απελάσεις και από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούνιο.
Οι απελάσεις από τη Χίο και τη Λέσβο εκτελέστηκαν από την ελληνική αστυνομία από κοινού με 180 «συνοδούς» υπαλλήλους από τον Frontex, τον οργανισμό εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Η ελληνική κυβέρνηση και ο Frontex δήλωσαν ότι οι περισσότεροι από τους απελαθέντες ήταν από το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές ή το Αφγανιστάν και ότι κανείς από τους ανθρώπους που επεστράφησαν στην Τουρκία δεν είχε εκφράσει την επιθυμία να ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα.
Στις 8 Απριλίου, η Ελλάδα προχώρησε και σε δεύτερο γύρο απελάσεων από τη Λέσβο, που αφορούσαν 124 άτομα με καταγωγή κυρίως από το Πακιστάν και το Αφγανιστάν, με τη βοήθεια 144 υπαλλήλων του Frontex. Την επόμενη ημέρα, η Ελλάδα ανακοίνωσε ότι θα αναστείλει τις απελάσεις προς την Τουρκία για τουλάχιστον δύο εβδομάδες προκειμένου να βελτιώσει τη διαδικασία, αν και η Ελλάδα και η Τουρκία ανέφεραν ότι ενδέχεται οι απελάσεις να ξαναρχίσουν συντομότερα.
Η Ελλάδα και η ΕΕ πρέπει να παρατείνουν την αναστολή των απελάσεων έως ότου τεθούν σε εφαρμογή αποτελεσματικές διασφαλίσεις που να εγγυώνται το δικαίωμα υποβολής αιτήματος ασύλου και προσφυγής κατά των αποφάσεων απέλασης, δήλωσε η Human Rights Watch.
«Η συμφωνία της ΕΕ βασίζεται στην απατηλή υπόθεση ότι όλα τα άτομα που υπόκεινται σε διαδικασία επιστροφής είναι ασφαλή στην Τουρκία, ενώ τα γεγονότα δείχνουν το αντίθετο», δήλωσε ο κ. Abrahams. «Χτίζοντας τείχη γύρω από την Ευρώπη, η ΕΕ κλείνει τα μάτια στους κινδύνους τους οποίους αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που βρίσκονται σε κατάσταση απελπιστικής ανάγκης».
Χωρίς ενημέρωση, χωρίς υπάρχοντα
Οι απελάσεις από τη Χίο ξεκίνησαν γύρω στο μεσημέρι της 3ης Απριλίου, όταν η ελληνική αστυνομία στο κέντρο κράτησης της ΒΙΑΛ οδήγησε δεκάδες ανθρώπους στο κεντρικό κτίριο όπου η αστυνομία και ο Frontex καταγράφουν τους νεοαφιχθέντες και όπου βρίσκεται η ελληνική υπηρεσία ασύλου. Σύμφωνα με μάρτυρες, οι αρχές διαχώρισαν τα 66 άτομα τα οποία είχαν επιλέξει προς επιστροφή. Οι 12 φίλοι και ένας συγγενής των 19 απελαθέντων, οι οποίοι δεν θέλησαν να δημοσιευτούν τα ονόματά τους, δήλωσαν στη Human Rights Watch ότι η αστυνομία είχε καλέσει κάποια άτομα με το ψευδές πρόσχημα ότι επρόκειτο να καταγραφούν, μεταξύ άλλων και για τη διαδικασία ασύλου.
Ο «Salim», ένας 24χρονος άνδρας από το Αφγανιστάν, δήλωσε ότι η αστυνομία πήρε τρεις από τους αφγανούς φίλους του, τον Ilias Haqjo, τον Mohammad και τον Reza (τα πλήρη ονοματεπώνυμά τους είναι άγνωστα), που είναι όλοι ηλικίας μεταξύ 20 και 25 ετών, χωρίς τα προσωπικά τους αντικείμενα.
«Ήρθαν εδώ και τους είπαν ότι πρέπει να πάνε για καταγραφή», δήλωσε. «Έφυγαν χαρούμενοι και όταν βγήκαν έξω, οι αστυνομικοί τους περίμεναν... Εάν τα παιδιά ήξεραν ότι επρόκειτο να απελαθούν, θα είχαν πάρει τις τσάντες τους, τα χαρτιά τους, τα χρήματά τους».
Μεταξύ εκείνων που επιλέχθηκαν για επιστροφή ήταν και μια πενταμελής οικογένεια από το Αφγανιστάν: Η Shila Ahmadi, 40 ετών, ο Jalal Ahmadi, 54 ετών, και τα τρία παιδιά τους, ο Mohsen, 20 ετών, ο Omid, 18 ετών και η Soraya, 16 ετών. Ο αδελφός της Shila είπε ότι η οικογένεια είναι από την επαρχία Λογκάρ αλλά μετακόμισε στην Καμπούλ ύστερα από επίθεση των Ταλιμπάν στο σπίτι τους το 2009, στην οποία τραυματίστηκαν η Shila, ο Jalal και η Soraya.
«Ήρθε η αστυνομία και τους πήρε όλους στον κεντρικό χώρο», δήλωσε ο αδελφός της. «Χώρισαν την ομάδα [προς απέλαση] και τους είπαν ότι θα μεταφερθούν».
Το απόγευμα, η Shila Ahmadi άρχισε να ουρλιάζει και να διαμαρτύρεται στον κεντρικό χώρο. Σε βίντεο που δόθηκε στη Human Rights Watch απεικονίζεται η Shila να κλαίει γοερά καθώς πλησιάζουν 15 αστυνομικοί των ΜΑΤ με κράνη και ασπίδες. Μια ομάδα ανδρών που βρίσκεται εκεί κοντά αρχίζει να φωνάζει: «Αυτή είναι η Ευρώπη, ντροπή σας!» και «Αυτά δεν είναι ανθρώπινα δικαιώματα!»
Στις 5:53 μ.μ., ο Omid Ahmadi άρχισε να ανταλλάσσει γραπτά μηνύματα με τον «Amir», έναν οικογενειακό φίλο που βρισκόταν στην κλειστή πτέρυγα της ΒΙΑΛ:
Omid: «Θέλουν να μας πάρουν από εδώ.»
«Amir:» «Πού;»
Omid: «Δεν ξέρω.»
«Amir:» «Είσαι στην κεντρική αίθουσα;»
Omid: «Ναι.»
«Amir:» «Απέλαση ή προώθηση;»
Omid: «Δεν ξέρω.»
Αργότερα το ίδιο βράδυ, η αστυνομία στη ΒΙΑΛ έδεσε τα χέρια των 66 απελαθέντων πίσω από την πλάτη τους και τους ανάγκασε να επιβιβαστούν σε ένα μπλε λεωφορείο.
«Τους έβαλαν όλους στο λεωφορείο· ήταν αστυνομικό λεωφορείο, και δεν τους άφησαν να πάρουν τα μπουφάν, τις τσάντες, τα χρήματα ή τα κινητά τους τηλέφωνα», δήλωσε ο «Tahir», ένας 26χρονος άνδρας από το Αφγανιστάν, αναφερόμενος στους τρεις απελαθέντες Αφγανούς, τον Ilias, τον Mohammad και τον Reza. «Δεν προλάβαμε να μιλήσουμε. Οι οικογένειές τους μας τηλεφωνούν και ρωτούν «Πού είναι;» και δεν έχουμε καμία πληροφορία. Δεν ξέρουμε πού βρίσκονται.»
Η αστυνομία μετέφερε τους απελαθέντες σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο στη Χίο, στα λεγόμενα Ταμπάκικα, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ως κέντρο καταγραφής των νεοαφιχθέντων στο νησί πριν ανοίξει το κέντρο της ΒΙΑΛ τον Φεβρουάριο. Πρόσωπο που επισκέφθηκε το εργοστάσιο το ίδιο βράδυ δήλωσε στη Human Rights Watch ότι είδε ανθρώπους να κάθονται ή να κοιμούνται στο τσιμεντένιο δάπεδο, ορισμένοι σε στρώματα. Του είπαν ότι τους είχαν δώσει φαγητό αλλά ζητούσαν νερό.
Περίπου 15 με 20 από τους ανθρώπους στα Ταμπάκικα –Αφγανοί και δύο άτομα από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό– είπαν στον επισκέπτη ότι η αστυνομία τούς είχε πάρει από τη ΒΙΑΛ χωρίς να τους επιτρέψει να μαζέψουν τα προσωπικά τους αντικείμενα: σακίδια, ρούχα και σε ορισμένες περιπτώσεις τα κινητά τηλέφωνα και τα έγγραφά τους.
Η Human Rights Watch είδε οχτώ από τις τσάντες που είχαν αφήσει οι άνθρωποι στη ΒΙΑΛ, μεταξύ των οποίων και οι τσάντες των τριών προαναφερθέντων Αφγανών και οι τσάντες τεσσάρων άλλων ανδρών από το Αφγανιστάν που επίσης απελάθηκαν: του Zishan Haider, του Alijan, του sadullah και του Rohullah (τα πλήρη ονοματεπώνυμά τους είναι άγνωστα). Ένας άλλος Αφγανός, ο «Karim», έδειξε στη Human Rights Watch μια τσάντα και φάρμακα που, όπως ανέφερε, δεν επετράπη να πάρει μαζί του ένας απελαθείς φίλος του, ο Omid Popal από την Καμπούλ.
Ένας από τους Αφγανούς που ήταν υπό κράτηση στα Ταμπάκικα πριν απελαθεί, ο Wahid Abbasi, άφησε φωνητικό μήνυμα στη φίλη του, «Hamida», μόνη μητέρα ενός παιδιού στη ΒΙΑΛ, η οποία ταξίδευε μαζί με την αδελφή της και τα πέντε παιδιά της αδελφής της. Το φωνητικό μήνυμα, όπως καταγράφηκε στις 3 Απριλίου ώρα 9:20 μ.μ., ανέφερε: «Γεια, είμαστε εδώ μαζί με οικογένειες σε άλλον καταυλισμό, χωρίς τίποτα, ούτε νερό, ούτε φαγητό, και κάνει πάρα πολύ κρύο εδώ πέρα».
Ακολούθησε ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων:
Wahid: Δεν έχουμε κάποιο νέο για απέλαση.
Δεν λένε τίποτα.
«Hamida:» Πώς;
Wahid Τώρα είμαστε στον καταυλισμό. Δεν υπάρχει τίποτα εδώ.
«Hamida:» Δεν σας είπαν τίποτα;
Wahid: Είμαστε στην ακτή.
Όχι, δεν είπαν τίποτα.
«Hamida:» Δεν σας έδωσαν κανένα χαρτί;
Wahid: Δεν είπαν λέξη.
Ό,τι νεότερο έχουμε, θα σας ενημερώσουμε αμέσως.
Η σύγχυση συνεχίστηκε και την επόμενη ημέρα, καθώς υπάλληλοι των ελληνικών αρχών και του Frontex έβαλαν κόσμο σε επιβατηγά πλοία στα λιμάνια της Χίου και της Λέσβου γύρω στις 5 π.μ. – δύο ώρες νωρίτερα από την ώρα που είχε ανακοινώσει η αστυνομία στα μέσα ενημέρωσης.
Τα γραπτά μηνύματα τα οποία αντάλλαξαν απελαθέντες που βρίσκονταν στο πλοίο με κάποιους ανθρώπους που παρέμεναν στη ΒΙΑΛ υποδεικνύουν ότι οι απελαθέντες δεν γνώριζαν σε ποιο μέρος της Τουρκίας μεταφέρονταν. Κατά τις 11:30 π.μ., ο Mohsen Ahmadi έστειλε μήνυμα στον «Amir», τον οικογενειακό του φίλο στη ΒΙΑΛ:
Mohsen: Εντάξει, μας πηγαίνουν στην Τουρκία, είμαστε μέσα στο πλοίο.
Τώρα κοντεύουμε να φτάσουμε στην Τουρκία.
«Amir:» Δεν σας είπαν πού θα σας πάνε;
Σε καταυλισμούς;
Σε ποια πόλη βρίσκεστε;
Mohsen: Δεν ξέρω. Όταν μάθω, θα σου πω.
Λίγο αργότερα, ο Wahid Abbasi ενημέρωσε τη φίλη του «Hamida» στη ΒΙΑΛ ότι το πλοίο έφτασε στην Τουρκία. «Ξέρεις πού θα σας πάνε και τι θα κάνουν;», ρώτησε η Hamida. «Δεν ξέρω», απάντησε ο Abbasi στις 12:03 μ.μ. «Είμαστε στο πλοίο».
Στο πλοίο από τη Χίο επέβαινε επίσης μια οικογένεια από την επαρχία Φαριάμπ του Αφγανιστάν – ο Ghulam και η Rabia Sakhi και οι κόρες τους Shanaz, 19 ετών και Suhaila, 15 ετών. Ένας φίλος της εν λόγω οικογένειας, ο οποίος ήταν υπό κράτηση μαζί τους στη ΒΙΑΛ, δήλωσε στη Human Rights Watch ότι η οικογένεια Sakhi εγκατέλειψε την πόλη τους, Μεϊμανά, λόγω της διαμάχης μεταξύ των δυνάμεων της αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν.
«Μαζί με καθέναν από εμάς είναι και ένας φύλακας ασφαλείας, που μας κάνει να αισθανόμαστε πολύ άβολα», ανέφερε μήνυμα από την οικογένεια Sakhi στις 10:47 π.μ.
Από την άλλη πλευρά, στο Ντικιλί της Τουρκίας, οι αρχές κρέμασαν μπλε μουσαμάδες στον φράχτη που περιβάλλει τα αντίσκηνα όπου γίνεται η διαδικασία καταγραφής προκειμένου να εμποδίσουν την επαφή των δημοσιογράφων και των ομάδων προάσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων με τους απελαθέντες. Ο διοικητής της αστυνομίας της περιοχής απέρριψε το αίτημα της Human Rights Watch για άδεια πρόσβασης στον χώρο.
Έπειτα, έβαλαν τους απελαθέντες σε λεωφορεία τα οποία και απομακρύνθηκαν. Αστυνομικοί στην περιοχή δήλωσαν στη Human Rights Watch ότι κατευθύνονταν προς το Κιρκλαρελί, κοντά στην Αδριανούπολη, και εν συνεχεία τα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι τα άτομα που είχαν απελαθεί από την Ελλάδα κρατούνταν στο κέντρο κράτησης της πόλης Πεχλιβάνκιοϊ.
Ωστόσο, φαίνεται ότι οι απελαθέντες που βρίσκονταν στα λεωφορεία στην Τουρκία δεν γνώριζαν πού ακριβώς πήγαιναν. «Τώρα είμαστε στο λεωφορείο, μας πηγαίνουν σε έναν καταυλισμό», έγραψε ο Mohsen Ahmadi στον φίλο του «Amir» γύρω στις 3 μ.μ. «Γιατί εκεί;», ρώτησε ο «Amir». «Δεν ξέρω, ο καταυλισμός είναι κοντά στην Κωνσταντινούπολη», απάντησε ο Ahmadi.
«Όταν φτάσετε, ενημερώστε μας», έγραψε ο «Amir». «OK», απάντησε ο Ahmadi στις 8:28 π.μ., όμως αυτό ήταν το τελευταίο μήνυμα που έλαβε ο «Amir».
Ο «Hassan», ένας φίλος των τεσσάρων απελαθέντων Αφγανών που δεν μπόρεσαν να πάρουν τις τσάντες τους, ανέφερε ότι έλαβε μήνυμα το ίδιο βράδυ από έναν εξ αυτών, τον Haider, ο οποίος είναι από την επαρχία Γκάζνι, ενώ ακολούθησε και σύντομη τηλεφωνική συνομιλία. Ο «Hassan» περιέγραψε:
«Εκείνος [ο Haider] είπε: “Είμαστε κοντά σε μια πύλη. Δεν ξέρω πού. Τώρα μας βάζουν μέσα. Μοιάζει σαν φυλακή.” Έπειτα είπε ότι αν έρθει κανείς από την υπηρεσία αλλοδαπών στον θάλαμό μας [στη ΒΙΑΛ], θα του δώσω τα πράγματά του. Μετά είπε “τώρα πάμε μέσα και οι αστυνομικοί μαζεύουν τα κινητά μας. Μας λένε να αδειάσουμε τις τσέπες μας.” Είπε ότι θα ξανατηλεφωνήσει, αλλά δεν τηλεφώνησε».
Στο κινητό τηλέφωνο του «Hassan», η Human Rights Watch είδε ένα μήνυμα που εστάλη από τον Haider στις 4 Απριλίου ώρα 10:28 μ.μ., το οποίο ακολούθησε τηλεφωνική συνομιλία διάρκειας 2 λεπτών και 32 δευτερολέπτων.
Η Human Rights Watch συγκέντρωσε τους αριθμούς τηλεφώνων τεσσάρων από τα άτομα που απελάθηκαν από τη Χίο στις 4 Απριλίου. Στις 18 Απριλίου, κανένας από αυτούς δεν είχε απαντήσει σε μηνύματα στην εφαρμογή Viber, την οποία χρησιμοποιούσαν. Στις προσπάθειες κλήσης, τρία από τα τηλέφωνα αυτά φαίνονταν απενεργοποιημένα και ένας από τους αριθμούς δεν λειτουργούσε.
Η νομική βάση, εάν υπάρχει, για την κατάσχεση τηλεφώνων από τα άτομα που απελαύνονται παραμένει ασαφής. Δεδομένου ότι οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες βασίζονται στα τηλέφωνά τους για να ενημερώνονται και να διατηρούν επαφή με την οικογένειά τους, τα εν λόγω μέτρα φαίνονται άσκοπα και σκληρά, ενώ επίσης συνιστούν παραβίαση των δικαιωμάτων προσωπικής ιδιοκτησίας των ανθρώπων αυτών, δήλωσε η Human Rights Watch.
Αδίκως απελαθέντες
Υπάλληλοι των ελληνικών αρχών και της ΕΕ ισχυρίζονται κατ’ επανάληψη ότι όλοι όσοι απελάθηκαν από τη Χίο και τη Λέσβο δεν είχαν εκφράσει την επιθυμία να ζητήσουν άσυλο στην Ελλάδα. Πλην όμως, σύμφωνα με την UNHCR, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, 13 από τους απελαθέντες από τη Χίο είχαν εκδηλώσει τέτοια επιθυμία, και συγκεκριμένα 11 άτομα από το Αφγανιστάν και 2 από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Ο αριθμός εκείνων που επιθυμούν να ζητήσουν άσυλο μπορεί στην πραγματικότητα να ήταν ακόμη μεγαλύτερος. Κατά την έρευνά της στο κέντρο κράτησης της ΒΙΑΛ, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι πολλοί κρατούμενοι δεν είχαν επαρκή πληροφόρηση για την υποβολή αιτήματος ασύλου στην Ελλάδα και δεν είχαν δυνατότητα πρόσβασης σε νομική συνδρομή. Επίσης, δεν είχαν ενημερωθεί για τον λόγο της κράτησής τους ούτε για το δικαίωμά τους να προβάλλουν αντιρρήσεις κατά της κράτησης.
Οι ελλείψεις αυτές εγείρουν αμφιβολίες για το κατά πόσον παρασχέθηκε στους αιτούντες άσυλο που αφίχθησαν στην Ελλάδα μετά τις 20 Μαρτίου, ημερομηνία έναρξης ισχύος της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, περιλαμβανομένων και όσων απελάθηκαν στις 4 και στις 8 Απριλίου, μια δίκαιη ευκαιρία να ζητήσουν προστασία, δήλωσε η Human Rights Watch.
Υπό κράτηση στην Τουρκία
Στην Τουρκία, η κατάσταση και η μεταχείριση των 13 αδίκως απελαθέντων ατόμων, καθώς και των υπόλοιπων 189 απελαθέντων από τη Χίο και τη Λέσβο, παραμένει αδιευκρίνιστη. Αν και έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτημα ασύλου στην Τουρκία, αυτό μπορεί να γίνει μόνο για τον σκοπό της επανεγκατάστασης σε άλλη χώρα, επειδή η Τουρκία εφαρμόζει τη σύμβαση για τους πρόσφυγες του 1951 μόνο σε περιπτώσεις προσφύγων από την Ευρώπη.
Η Human Rights Watch ζήτησε να επισκεφθεί τα κέντρα κράτησης που χρησιμοποιεί η Τουρκία για τη διεκπεραίωση των εγγράφων των μεταναστών που επιστρέφονται από την Ελλάδα αλλά το αίτημά της απορρίφθηκε. Εκπρόσωπος της UNHCR στην Τουρκία ανέφερε ότι ο οργανισμός εξακολουθεί να διαπραγματεύεται τη δυνατότητα πρόσβασης στο κέντρο κράτησης του Πεχλιβάνκιοϊ.
Η Τουρκία διαπραγματεύεται επί του παρόντος συμφωνίες επανεισδοχής με διάφορες χώρες, περιλαμβανομένου του Αφγανιστάν, για την επίσπευση των επιστροφών στις χώρες καταγωγής. Το κοινοβούλιο της Τουρκίας ενέκρινε την πρώτη από τις εν λόγω συμφωνίες, συγκεκριμένα με το Πακιστάν, στις 8 Απριλίου.
Η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής χώρα για τους μη ευρωπαίους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, διότι δεν παρέχει ουσιαστική προστασία, δήλωσε η Human Rights Watch.
Η ουσιαστική προστασία προϋποθέτει πρόσβαση σε δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου, και αποδεδειγμένη προθυμία και ικανότητα παροχής προστασίας σύμφωνα με τη σύμβαση για τους πρόσφυγες του 1951 και τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται, ως πλέον βασικό στοιχείο, η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης, η οποία απαγορεύει σε μια χώρα να προβεί στην επιστροφή ενός προσώπου σε χώρα όπου διατρέχει κίνδυνο δίωξης ή κακομεταχείρισης.
Η Τουρκία έχει περιφρονήσει καταφανώς την αρχή της μη επαναπροώθησης με τον αποκλεισμό των σύρων αιτούντων άσυλο στα σύνορά της. Στις 18 Απριλίου, η Τουρκία προέβη σε άρνηση εισόδου σε 100.000 άτομα από τη Συρία, και ακόμη και σε ρίψη πυρών εναντίον ορισμένων που επιχείρησαν να διαφύγουν από τις συμπλοκές.
Παρά τις διαβεβαιώσεις της Τουρκίας περί χορήγησης άδειας εργασίας σε Σύρους με καθεστώς προσωρινής προστασίας, καθώς και πρόσβασης σε υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας, πολλοί Σύροι στην Τουρκία ανέφεραν στη Human Rights Watch ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην καταχώριση αιτήσεων για προσωρινή προστασία και στην παραλαβή εγγράφων ταυτοποίησης, που είναι απαραίτητα για την πρόσβαση στην απασχόληση, στην υγειονομική περίθαλψη και στα σχολεία. Πολλοί Σύροι που δεν διαθέτουν έγγραφα προσωρινής προστασίας, εξακολουθούν να μην μπορούν να αποκτήσουν δικαίωμα να εργαστούν ή να αναζητήσουν απασχόληση και πολλοί, ιδίως μεταξύ των ανέργων, δεν έχουν τη δυνατότητα να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο.
Οι πρόσφυγες από το Ιράκ, το Αφγανιστάν και άλλες μη ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι επιλέξιμοι για χορήγηση καθεστώτος προσωρινής προστασίας στην Τουρκία. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορούν να λάβουν προστασία υπό προϋποθέσεις, η οποία στο πλαίσιο του τουρκικού δικαίου παρέχεται ρητώς για τον σκοπό της επανεγκατάστασης σε τρίτη χώρα. Ωστόσο, στη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας δεν προβλέπεται δυνατότητα επανεγκατάστασης για άτομα άλλης ιθαγένειας πλην των Σύρων. Συγκεκριμένα, η συμφωνία προβλέπει την επανεγκατάσταση ενός σύρου πρόσφυγα από την Τουρκία στην Ευρώπη για κάθε σύρο αιτούντα άσυλο που επιστρέφεται στην Τουρκία από την Ελλάδα.
