Skip to main content

سووريا: سنوورداركردنى مافةكانى ذنان لةلايةن طرووثة تووندرِةوةكانةوة

سةثاندنى ياساى تووند لةسةر شيَوازى جلوبةرط ثؤشين و كاركردن و ضوونة قوتابخانة

هيومان رِايتس وؤض لة رِاثؤرتةكةى ئةمرِؤيدا ووتى، ضةند طرووثيَكى تووندرِةويى سةر بة ئؤثؤسيزيؤنى سوورى هةستاون بة سةثاندنى ضةند ياسايةكى تووند لة دذى ذنان و كضانى سووريا كة هيض بنةمايةكيان لة ياساكانى ئةو وولاَتةدا نية. ثيادةكردنى ئةم ياسايانة لةلايةن هةنديَك لة طرووثة تووندرِةوةكانةوة لةناوضةكانى ذيَر دةسةلاَتيان لة باكورو باكوورى رِؤذهةلاَتى سووريا ثيَشيَلكارية لة دذى مافةكانى ذنان و كضان و سنوورداركردنى تواناكانيانة لة ئةنجامدانى ضالاكيةكانى رِؤذانةيان.

لة تشرينى دووةم و كانوونى يةكةمى سالَى رِابردوو، هيومان رِايتس وؤض ضاوثيَكةوتنى لةطةلَ 43 ئاوارةى سوورى لة كوردستانى عيَراق و طفتوطؤى تةلةفؤنى لةطةلَ دوو ثةنابةرى سوورى وولاَتى توركيا كرد. ئةو ئاوارانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا ووتيان كة طرووثة ضةكدارة تووندرِوةكانى جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام هةستاون بة جيَبةجيَكردنى شةريعةتى ئيسلامى بةثيَى ليَكدانةوةكانى خؤيان بةوةش ثؤشينى "حجاب و عةبايان" لةسةر ذنان و كضان ثيَويست كردوةو هةرِةشةى سزادانيشيان لةو ذنانة كردووة كة ثابةند نةبن بة فةرمانةكانيانةوة. لة هةندىَ لة ناوضةكان، ئةم طرووثانة هةستاون بة سةثاندنى رِيَوشويَني تووند وةك قةدةغةكردنى هاتوضؤ لة شويَنة طشتيةكان و كاركردن و ضوونة قوتابخانة بة تايبةت لة دذى ئةو ذنانةى كة ثاثةند نابن بة فةرمانةكانيانةوة.

ليسلَ جيَرنسؤلَتز، بةرِيَوبةرى مافةكانى ذنان لة هيومان رِايتس وؤض، ووتى، "طرووثة تووندرِةوةكانى وةك جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام خةريكى لةناوبردنى ئةو ئازادييةن كة ذنان و كضانى سوورى هةيان بووة لة رِابردووداو كة و هيَزى كؤمةلَطةى سوورى بووة بؤ ماوةيةكى دوورودريَذ." جيَرنسؤلَتز ووتيشى، "ئةم طرووثانة بةلَيَنى ض جؤرة سةركةوتنيَك بة ذنان و كضان دةدةن، لةكاتيَكدا ئةوان دةبينين ضؤن مافةكانيان لةلايةن ئةو طرووثانةوة ثيَشيَل دةكريَت."

سةثاندنى ئةو ياسايانة لة دذى ذنان و كضان لةلايةن طرووثةكانى جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام كاريطةريةكى بةرضاوى هةبووة لةسةر ذيانى رِؤذانةى ئةو ذن و كضانة و سنوورداركردنى تواناكانيان لة ضوونة قوتابخانةو دابين كردنى بذيَوى بؤ خيَزانةكانيان و جيَبةجيَكردنى ثيَداويستية سةرةكيةكانى ذيانى رِؤذانةيان. هةندىَ لة ئاوارةكان باسيان لة رِفاندنى ذنان لةلايةن ئةم طرووثانةوة كرد. ئاوارةيةك ووتى، بيَوةذنيَك و سىَ منالىَ لةكاتى شةرِوثيَكدادانةكان كوذران لةبةرةوةى ياساى نةضوونة دةرةوةى ذنان بةبىَ ثياو لةلايةن ئةو طرووثانةوة وايكرد ئةو خيَزانة لة ترسا ناوضةكة بة جيَنةهيَلَن.

ئاوارة سووريةكانى كوردستانى عيَراق و توركيا بة هيومان رِايتس وؤضيان ووت، لة نيَوان ئةيلولى 2012 و تشرينى دووةمى 2013 طرووثة تووندرِةوةكانى جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام هةستاون بة سةثاندنى ضةندين ياساي تووند سةبارةت بة شيَوازى جلوبةرط ثؤشين و هاتوضؤكردنى ذنان و كضان لة طةرِةكى شيَخ مةقسودى شارى حةلةب و شارةكانى عةفرين و تل حارانى ثاريَزطاى حةلةب و شارةكانى حةسةكة و راس العين لةثاريَزطاى حةسةكة و شارى ئيدليب و شارؤضكةى تل ئةبيادى ثاريَزطاى رِاقا. شايانى باسة ئةم ناوضانة دانيشتوانةكةى تيَكةلَن لة سوونة و شيعة مةزهةب و عةلةوى و ئاششورى و ئةرمةنى.

ئةو كةسانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا ووتيان كة جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام فةرمانيان بة ذنان كردووة ثاثةندبن بة ياساكانى شيَوازى جلوبةرط ثؤشين وةك لةبةركردنى "حيجاب و عةبا" ئةمة جطةلةوةى لةبةركردنى جلي تةسك و كابؤ و ميكياج كردن بؤ ذنان قةدةغةية. بةثيَى ووتةى ئةو كةسانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا، ئةندامانى ئةم طرووثة تووندرِةوانة ضوونةدةرةوةي ذنانيان بؤ شويَنة طشتيةكان بة بىَ يةكيَك لة ئةندامانى خيَزانةكانيان وةك باوك و برا و ميَرد لة شارةكانى ئيدليب و راس العين و تةل ئةبياد و تل حاران قةدةغةكردووة. هةرِةشةى سزادان لةو ذن و كضانة كراوة كة ثاثةند نةبوون بةو ياسايانةوة. لة هةندىَ حالَةتدا، مافى ضوونة ناو ثاس و تةكسي و خويَندن و كرِينى نانيان ليَقةدةغةكراوة.

هةنديَك لةوانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا خةلَكى شارةكانى ئيدليب و تل ئةبياد و تل حاران بوون ووتيان كة ئةو دوو طرووثة مافى كاركردني ذنانيان لةدةرةوة قةدةغةكردووة لةو ناوضةكانة.

هةرضةندة ئةو كةسانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا نةياندةتوانى جياكارى تةواو بكةن لة نيَوان ئةندامانى طرووثة ضةكدارة تووندرِةوةكان ، بةلاَم رِاثؤرتى ميدياكان و طرووثى ضاوديَرى مافةكانى مرؤظ لة سووريا ووتةى ئةو كةسانةيان ثشت رِاست كردةوة سةبارةت بة سةثاندنى ئةو ياسا تووندانة لةلايةن طرووثى جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام. هيومان رِايتس وؤض نةيتوانى ئةوة ثشت رِاست بكاتةوة كة ئايا طرووثة تووندرِةوةكانى ترى ناوضةكة كة ناويان هيَنراوة بةشدار بوون لة سةثاندنى ئةو ياسايانة.

بة زؤر سةثاندنى ئاينيَكى دياريكراو لة ياساى سووريادا نةهاتووةو دةستوورةكةى ثاريَزطارى لة ئازادى ئاين دةكات. هةرضةندة ياساى بارى كةسى سوورى و ئةو برِطانةى حوكمى هاوسةرطيرى و تةلاَق و ميرات دةكةن ثيَشيَلكاريان تيَداية لة دذى مافةكانى ذنان و كضان، بةلاَم دةستوورةكةى يةكسانى جيَندةر دةستةبةر دةكات. نارِةزايى و خؤثيشاندانةكانى مانكى حوزةيرانى سالَى 2009 حكومةتى ناضار كرد هةستيَت بة بةربةست كردنى هةولَيَك بؤ ناساندنى ياساى تووندتر لة برِطةكانى بارى كةسى. ئةو كةسانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا بة هيومان رِايتس وؤضيان ووت، ذنان و كضانى سوورى لة رِابردوودا بةشيَوةيةكى بةرفراوان بةشداربوون لة ذيانى طشتي وةك كاركردن و ضوونة قوتابخانة و ئازادى ضوونةدةرةوةو ئازادى ئاين و بيركردنةوة .

ئةو ئاوارانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا ووتيان، هةردوو طرووثى جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام هةستاون بة سةثاندنى ياساى توونديش لةسةر شيَوازى لةبةركردنى جلوبةرط و ضوونةدةرةوةى ثياوان و كورِانيش لة طوندى جيندرس لة عةفرين و راس العين و تل ئةبياد، بةلاَم هةموويان كؤك بوون لةسةر ئةوةى سةثاندنى ئةو ياسايانة بةشيَوةيةكى سةرةكى بؤ ذنان و كضانة. هةنديَك لةو كةسانةى ثيَشتر لة ناوضةكانى تل ئةبياد و تل حاران بوون ووتيان، طرووثة ضةكدارةكان مؤلَةتيان نةداوة بة طةنجان كابؤ و ثانتؤلَى تةسك لةبةر بكةن، بةلاَم ياساكانيان لةسةر شيَوازى لةبةركردنى جلوبةرطى كورِان كةمتر بووة وةك لةوةى ذنان و كضان.

ئةوانةى ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ كرا ووتيان، سنوورداركردنى ئازادى هاتوضؤ بؤ ثياوان و كورِان لة طوندى جيندريس لة عةفرين و راس العين و تل ئةبياد و تل حاران زياتر بةشيَك بووة لة سةثاندنى قةدةغةكردنى هاتوضؤ (منع التجول) بؤ تةواوى دانيشتوانى شار. ئةو كةسانة ووتيشيان، لة مانطى كانوونى يةكةمى 2012 لة راس العين و لة مانطى تةمووزو ئابى 2013 لة تل حاران، طرووثة ضةكدارة تووندرِةوةكان بة طرووثى جبهة النصرةشةوة كؤنترؤلَى خؤيان لةو ناوضانة بة سةثاندنى قةدةغةكردنى هاتوضؤ لة ثاش كاتذميَر 5ى ئيَوارةوة نيشانداوة. شايانى باسة سةثاندنى ياساكانى لةبةركردنى جلوبةرط و ئازادى هاتوضؤ لة هيض حالَةتيَكدا تةنها بةسةر ثياوان و كورِاندا جيَبةجيَنةكراوة.

لة كاتى سةثاندنى هةر ياسايةك كة خةلَكى ناضار بكات جلوبةرطيَكى ديارى كراو بثؤشين ئازادى هاتوضؤيان سنووردار بكريَت بة بىَ بناما ئةوا ئةو هةلَسوكةوتانة ثيَشيَلكاري مافةكانيانة و دةبيَت لاببرين. زيادلةوةش،جيَبةجيَكردنى ياساى لةو جؤرة بةسةر هةموو ذنان و كضان بةبىَ جياوازى و كاريطةريةكانى لةسةريان جياكارى كردنة لة دذى ذنان.

دةبيَت فةرماندة سةربازييةكانى جبهة النصرة و دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام دةستبةجىَ و بةئاشكرا دووركةونةوة لة هةموو ئةو سياسةتانةى ثيَشيَلى مافةكانى ذنان دةكات وةك سةثاندنى ياساى ثؤشينى جلوبةرط و سنوورداركردنى ئازادى هاتوضؤيان. دةبيَت ئةم طرووثانة وازبهيَنن لة هةرِةشةكردن و سزادانى ئةو ذن و كضانةى كة ثاثةند نابن بة ياسا سةثيَنراوةكانيانةوة. هةروةها ثيَويستة وازبهيَنن لة دةستيَوةردانى ناياسايى لة مافةكانى ذنان و كضان لة ئازادى رِادةربرِين و ئاين و بيركردنةوةو ذيانى تايبةتى خؤيان لةطةلَ هةموو ئةو شتانةى كةدذى بةندةكانى مافى مرؤظى نيَودةولَةتين. دةبيَت ئةو فةرماندانة هةستن بة سزادانى ئةو ئةندامانةيان كة ذنان ناضار دةكةن بة ثؤشينى جلوبةرطيَكى دياريكراو زةوتكردنى مافى خويَندن و كاركردنيان و قةدةغةكردنى هاتوضؤيان لة شويَنة طشتيةكان. هيومان رِايتس وؤض داوا لة حكومةتانى ثةيوةنديدار دةكات بةتايبةت ئةوانةى دةتوانن طاريطةرى لةسةر ئةم طرووثانة دروست بكةن هةستن بة فشارخستنةسةريان بؤ كؤتايى هيَنان بةو هةلَسوكةوتانةيان لة دذى ذنان.

"طرووثةكانى وةك دةولَةتى ئيسلامى لة عيَراق و شام و جبهة النصرة بانطةشةى ئةوة دةكةن كة بةشيَكن لة جولاَنةوة كؤمةلاَيةتيةكة، بةلاَم لةبرى دابين كردنى سوودة كؤمةلاَيةتيةكان زياتر تةرطيز دةخةنةسةر بةرتةسك كردنةوةى ئازادى ذنان و كضان." جيَرنسؤلَتز ووتى، "وةك بينيمان لة وولاَتانى سؤمالَ و مالى و شويَنةكانى تر، ئةم جؤرة هةلَسوكةوتانة سةرةتاى دةركةوتنى ثيَشلكاريةكى تةواوى مافةكانى ذنان و كضانة."

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.